Solidariteit en genegenheid als les voor het heden.
De Gemeentelijke Sociale Dienst Leiden, 1985. 'Nou zal ik effe kussens in de hoek doen, dan gaat u maar naar bed, want het is al vijf over twaalf', aldus mevrouw Versteegen. Mevrouw A. Versteegen (65) helpt haar invalide buurman meneer Neutenboom (88) financieel rond te komen. Beiden hebben het krap, maar Neutenboom wil niet in een bejaardenhuis en zeker niet in een rusthuis. Van de maatschappelijk werkster moest ze op meneer Neuteboom letten. Dat doet ze dan ook. Ze wast hem, helpt hem in bed en geeft hem zijn hoestdrank.
Thomas Doebele (geluid) en Maarten Schmidt (camera) tonen in het eveneens op het Nederlands Film Festival vertoonde Times Like Deese hoe oude zwarte bluesartiesten in het zuiden van de VS denken over Obama. Sinds 1984 maken zij documentaires, waaronder ook Staat van Verzorging (1987) die als keuzefilm van gast van het jaar Frans van Gestel wordt vertoond. De hand-held cameravoering legt effectief het leven van meneer Neuteboom en mevrouw Versteegen vast, en dat levert een ontluisterend beeld op. Het moment waarop Maarten Schmidt zijn arm in beeld reikt om meneer Neuteboom te helpen een sigaar aan te steken, is een uitzondering op de regel om - in de geest van grootmeester Frederick Wiseman die registreren als methode hanteert - de interventie uit de weg te gaan.
Portret
Staat van verzorging geeft naast een liefdevol portret van twee mensen vooral een genadeloos beeld van de staat van de gezondheidszorg eind jaren '80. Het is een documentaire die, nadat de VPRO deze had uitgezonden, grote invloed had op de politiek én op andere filmmakers. De bureaucratische rompslomp waar mevrouw Neutenboom op haar vijfenzestige levensjaar in aanraking mee komt, is nog steeds pijnlijk om naar te kijken.
Het is moeilijk voor te stellen hoe iemand van vijfenzestig met haar eigen zorgen een hand toereikt aan haar achtentachtigjarige buurman, al kan hij er zelf de humor nog wel van in zien, getuige de scène waarin mevrouw Versteegen hem van een shirt wil ontdoen. Meneer Neutenboom maakt er een lolletje van door expres achterover te vallen, waarmee hij niet alleen de ernst van zijn dementie ontwijkt, maar bovenal positief en vol van humor in het leven staat. En dat met zijn achtentachtig jaar. Hier kan menigeen een puntje aan zuigen. Staat van verzorging is hoe genegenheid en solidariteit behoort te zijn. Jammerlijk is dat in het Nederland van vandaag vaak ver te zoeken.
Conclusie
Registreren is een handelswijze waarmee Doebele en Schmidt al meer dan vijfentwintig jaar documentaires maken en Staat van Verzorging is hier een goed voorbeeld van. Het is een waardig portret van vergane glorie, waarin genegenheid en solidariteit in twee karakters vereenzelvigd wordt.
Staat van verzorging is donderdag 29 september nog te zien op het Nederlands Film Festival: http://www.filmfestival.nl/nl/films/staat-van-verzorging
