Nymphomaniac (II) - recensie

Na het wat rustige eerste deel zoekt Von Trier in deel 2 in alle opzichten de menselijke dieptes op.

Nymphomaniac (II)gaat precies verder waar het eerste deel gebleven was - zie hier onze recensie van Nymphomaniac (I) - alsof er met een botte schaar een knip in de film is gemaakt. We pikken de draad weer op met Joe (Charlotte Gainsbourg), die gewond op straat door een oudere man (Seligman, gespeeld door Stellan Skarsgård) is opgevangen. Ze gaat verder met het vertellen van haar levensverhaal, dat van jongs af aan draaide om haar seksverslaving, alhoewel ze het zelf liever nymphomanie noemt. Maar waar in het eerste deel een bijzondere balans in stand werd gehouden tussen drama, symboliek en humor, helt dat in dit tweede deel al snel over naar heftige ongemakkelijke beelden met een zwaardere context.

Joe neemt geen hand voor de mond. Als ze het heeft over de tijd dat ze haar zoon Marcel op de wereld zette en zag opgroeien, verhult ze niet dat ze daar weinig van genoot. Sinds de geboorte van Marcel deed 'haar kut het ook niet meer'. Plastisch, maar wel duidelijk. Ze vertelt het haast stoïcijns, terwijl het voor haar als nymphomane het ergste was dat haar kon overkomen. Ze probeert al snel op alle mogelijke manieren de lust weer terug te krijgen. Gainsbourg zet deze zoektocht verbeten maar vastberaden neer. Dit levert een hilarische scène op van twee negers die haar allebei willen neuken, maar om iets ruzie krijgen, waardoor ze Joe volledig links laten liggen. De grimmige tegenhanger hiervan vindt even later plaats als Joe in therapie gaat voor haar verslaving, maar uiteindelijk de groep zelf terecht wijst.

Religie

Opnieuw zijn het de hoofdstukken die de film richting geven, al lijkt het naarmate we dichter bij het heden komen, steeds minder van belang te zijn. De symboliek is nog steeds aanwezig, maar je voelt dat het verhaal wat Joe vertelt een beslissende kant op gaat. Het verhaal wordt topzwaar als er heftige scènes van sadomasochisme voorbij komen, met expliciete beelden. Niet van seks, maar van pijniging, tot bloedens toe. Het lijkt een soort mengeling van de zonde beleven en tegelijk boete doen. Net als het door Joe vertellen van haar leven een soort biecht is aan de haast seksloze Seligman. Maar in het universum van Lars von Trier heeft alles een twist. Joe heeft geen spijt van haar leven, integendeel. En Seligman hoort de verhalen maar al te graag aan, met een absoluut begrip voor haar. We krijgen zelfs letterlijk krijgen een lesje kerkgeschiedenis, met de westerse kerk als symbool van de zonde en de oosterse kerk als symbool van het geluk. Om daarna het over religie als concept te hebben en het vervolgens overboord te gooien.

Rondspoken

Von Trier heeft het eerste deel duidelijk als aanloop naar de hardheid en het diepe psychologische zelfonderzoek van het tweede deel neergezet. Tussen de gesprekken en de heftige afbeulende beelden, zowel fysiek als mentaal, lijkt een zwartheid van Von Trier naar buiten te komen die we goed kennen van zijn eerdere werk. MaarNymphomaniacblijft nog dagen rondspoken in je hoofd en krijgt dan langzaam betekenis. Naast de sterke dialogen en de mise-en-scene zijn vooral de acteerprestaties van hoog niveau, zowel van Gainsbourg en Skarsgård als ook van Shia LaBeouf, Martin Bell, Christian Slater en Stacy Martin als de jonge Joe. De onevenwichtigheid en het expliciete karakter van het tweede deel doen je soms even twijfelen, maar als geheel heeft Von Trier een fascinerend portret gemaakt van een heftige verslaving en de krochten van de menselijke psyche. En daarbij neemt hij meteen nog even de manier mee waarop we naar mannen en vrouwen kijken. Wat hoe zouden we naar de film kijken als de rollen omgedraaid waren en de nymphomaan een man was?

Nymphomaniac (II)doet je soms wegkijken of naar adem happen. Maar als het stof is neergedaald en je de film als één geheel kan zien in plaats van twee losse delen, neemt de film in kracht toe. Von Trier heeft lak aan conventies en politiek-correct gedrag. Daarom werd hij door een uit de context getrokken opmerking over nazi's ook meteen heel PC door Cannes van het festival geweerd. Met deze film laat hij zien dat in moreel opzicht Cannes hem meer nodig heeft dan andersom.