Phoenix - recensie

Psychologische maar wat voorspelbare studie van een oorlogstrauma.

Het is het einde van de Tweede Wereldoorlog. Nelly von Len (Nina Hoss) keert als overlevende van een concentratiekamp terug in een verwoest Berlijn. Niet alleen de stad is zwaar beschadigd, ook Nelly's gezicht is behoorlijk verwond, waardoor het nu helemaal omzwachteld is. In een kliniek kan ze kiezen welk gezicht ze wil hebben. "Neem toch vooral wat nieuws in plaats van wat je al had", wordt haar door de arts gezegd. Een mooie metafoor voor het na-oorlogse Duitsland. Nelly trekt samen met haar vriendin Lene in een woning om daarvanuit haar man Johnny te zoeken. Voordat ze werd gearresteerd, traden ze samen op: zij als zangeres, hij op de piano. Maar de omstandigheden waardoor ze werd gearresteerd en de rol die Nelly's man hierbij speelde, zijn altijd vaag gebleven. Toch blijft ze naar hem verlangen.

Het psychologische drama is een kolfje naar de hand van regisseur Christian Petzold die eerder het sterkeBarbara (2012) maakte, over een vrouw die door de Stasi wordt achtervolgd en geïntimideerd. Ook hier speelde Nina Hoss de hoofdrol. Maar waar je als kijker inBarbaraovertuigend werd meegenomen in de achtervolgingsangsten van de hoofdpersoon, moet je je inPhoenixover heel wat ongeloofwaardige situaties heen zetten voordat je meegaat in het verhaal. Als het gezicht van Nelly geheeld is, loopt ze bij toeval Johnny tegen het lijf, in de nachtclub Phoenix. Hij herkent haar alleen niet, maar wel vindt hij dat zij op zijn vrouw lijkt. Hij vraagt Nelly dan ook om zijn vrouw te spelen om zo het geld wat Nelly had voordat ze trouwden te kunnen krijgen. Het feit dat Johnny Nelly niet herkent, gecombineerd met de naïeve houding van Nelly die het spel meespeelt, maakt de opgezette suspense niet erg geloofwaardig. Zeker het einde, waar door regisseur Petzold zorgvuldig naar toe wordt gewerkt, lijdt hieronder. Wat als een apotheose zou moeten overkomen, gaat als een nachtkaars uit. Daarnaast verdwijnt het meest intrigerende personage Lena (prachtig gespeeld door Nina Kunzendorf), Nelly's vriendin, al snel uit beeld. Terwijl je voelt dat er achter Lene een rijk levensverhaal zit, laat het karakter van Nelly je koud.

Phoenixstaat als film in een interessante traditie: het verbeelden van het na-oorlogse Duitsland aan de hand van verhalen met een sterk symbolische betekenis: het uit de as herrijzende land, de maskers die Duitsers tijdens en na de oorlog droegen, de vele oorlogstrauma's. Maar het psychologische spel dat hier wordt verbeeld, gaat niet erg diep. Sterker: je gaat niet mee in de blindheid van Johnny en de naïviteit van Nelly, waardoor het einde ook teleurstelt in plaats van verrast.