Hoe de realiteit inRealitymeer op een sprookje lijkt.
Napels kennen we als harde misdaadstad waar de maffia het voor het zeggen heeft. Regisseur Matteo Garrone heeft dat beeld in zijn succesvolle film Gomorra nog eens flink versterkt. Maar zijn nieuwste film Reality opent als een sprookje. In een prachtig camerashot zoomen we vanuit de lucht langzaam in op een rijdende gouden koets vol pracht en praal. De camera daalt langzaam af en volgt de koets door een sierlijk hek naar een kasteel waar het paar wordt opgewacht door een haag van mensen in traditionele kleding. Eenmaal binnen begint ons beeld te kantelen. Is het wel een kasteel of gewoon een kitcherig zalencentrum? Zien we ineens niet één maar meerdere bruidsparen die achter elkaar het ja-woord geven? De ceremonieleidster lijkt ook wel heel erg op een travestiet. En na afloop keert iedereen uit het opgepoetste paleis weer terug naar de stegen van de oude stad.
Visboer
Niets is wat het lijkt, dat is wat Garrone ons meteen vanaf de eerste seconde in wil peperen. En wel op zo'n virtuoze manier, dat je er meteen in meegaat. De realiteit uit de titel is iets wat continu verandert en meebeweegt met wat de mensen, de hoofdpersoon in het bijzonder, erin willen zien. Het gaat hier om Luciano, een vishandelaar op een markt in Napels. Het is een scharrelaar die naast vis ook andere dingen verhandelt. Via wat louche constructies probeert hij buurtbewoners - in de beste Napolitaanse traditie - geld en spullen afhandig te maken. Totdat hij langzaam in de ban raakt van het tv-programma Big Brother, in Italië beter bekend onder de naam 'Grande Fratello'. Hij wil ongelooflijk graag meedoen en klampt daarvoor de Big Brother ster Enzo aan. Het enige wat deze Bekende Italiaan weet uit te brengen, is: "Never give up your dream!" Als zoete koek wordt het door Luciano opgevolgd. Het idee om de vishandel vaarwel te zeggen en het nieuwe middelpunt van de Italiaanse tv te zijn, neemt volledig bezit van hem.
Satire
Het thema "wat is waarheid" en "wat doet roem met de mens" wordt door Garrone op geraffineerde wijze uitgewerkt. Althans tot de helft van de film. Tot dan toe is een scherpe satire op de huidige Italiaanse samenleving, met mooi geschetste tegenstellingen en paradoxen; audities in het voormalige filmmekka Cinecitta, de Big Brother inspecteurs en de zucht naar roem tegenover de wat armoedige leefomstandigheden. Maar halverwege raakt de film deze scherpe toon kwijt en wordt het langzaam wat voorspelbaar en langdradig. Naarmate het einde vordert, wordt het contrast tussen droom en werkelijkheid wat te dik aangezet, met het slot als klapstuk hiervan. De satire heeft ook zo zijn houdbaarheid.
Gevangenis
Garrone won met Gomorra in 2008 de Grote Juryprijs van Cannes en maakte zo meteen grote indruk met deze fascinerende zoektocht van twee jongens in een stad die beheerst wordt door de maffia. Na dit succes besloot hij niet te blijven leunen op dit thema, maar een geheel ander soort film te maken. Het werd Reality , deels gebaseerd op een echt verhaal. Voor de hoofdrol van Luciano castte hij Aniello Arena. Hij is voor een zwaar misdrijf al jaren geleden veroordeeld tot levenslange gevangenisstraf. Dat heeft hem er niet van weerhouden om zich in de gevangenis aan te sluiten bij een theatergroep. Dat dit niet uniek is, zagen we recent al in de film Ceasar Must Die van de broers Taviani. Het is een echte traditie geworden, waarbij klassieke stukken door een groep gevangenen worden opgevoerd, soms zelfs in theaters buiten de bajes. Al jaren lang is Arena een bekend acteur en hij heeft al tientallen rollen op zijn naam staan. Dat uitgerekend hij geïnteresseerd is in het Big Brother huis - een soort van modern cellencomplex - is een intrigerend gegeven. Hij speelt de rol met veel flair, al loopt hij ook tegen het probleem van het tweede deel aan. Wat wel overeind blijft, is het sterke camerawerk van Marco Onorato en de muziek van Alexandre Desplat ( The King's Speech, Tree of Life ).
Conclusie
Garrone laat met Reality de schuivende scheidslijn tussen werkelijkheid en fictie zien. Met een virtuoos begin weet hij je meteen de schijnwereld in te trekken, om vervolgens letterlijk en figuurlijk op één van hen in te zoomen. Helaas weet het tweede deel aanmerkelijk minder te overtuigen en raakt de magie langzaam uitgewerkt. Maar ondanks dit blijft hij een filmmaker die laat zien meerdere genres te kunnen beheersen. En daar is geen woord aan verzonnen.
