Samba - recensie

Het Franse regisseursduo Eric Toledano en Olivier Nakache scoorden een superhit metIntouchables (2011). InSambastellen ze het immigrantenthema nogmaals aan de orde. Met opnieuw Omar Sy in een hoofdrol.

Illegalen

Omar Sy speelde inIntouchableseen Senegalese jongen die als manusje van alles in dienst komt van een puissant rijke ondernemer, die na een ongeluk verlamd is geraakt en wiens vrouw aan kanker is gestorven. Een feelgood movie over de Europese multiculturele samenleving. Geen baanbrekende of originele film (zoals bijvoorbeeldLa Haine), die het vooral moet hebben van de vonk tussen beide hoofdrolspelers, de chemie tussen Cluset en Sy, de gulle lach van de laatste die de wereld af en toe weet open te breken, zodat alle culturele verschillen weer even overbrugbaar lijken. Volgens sommige cynische critici een romantische droom die ons tijdelijk moet verlossen uit de multiculturele nachtmerrie van elke dag.

Achterafplekken

Sambais evenals Intouchablesgemaakt op basis van een boek dat verslag doet van een werkelijke geschiedenis. In dit gevalSamba pour la France van Delphine Coulin, die zelf als vrijwilligster werkte met illegale immigranten. Het verhaal gaat over de Senegalese immigrant Samba Cisse, die al tien jaar in Frankrijk werkt zonder de vereiste papieren. Het geld maakt hij over aan zijn familie, en eens zal hij de bezitter zijn van 'een huis aan het meer'. Zoals vele van zijn lotgenoten voelt hij zich een opgejaagd dier. Voordurend moet hij zich een andere identiteit aanmeten, een andere naam, een ander uiterlijk. Zijn oom drukt hem op het hart: vermijd grote stations, beweeg je onopvallend in de menigte, draag een pak met das, een koffertje, en lees een tijdschrift. We zien beelden van illegalen op achterafplekken waar ze geronseld worden voor allerlei soorten werk. We willen ze niet in Europa, maar tegelijkertijd hebben we ze nodig. Een van die lotgenoten wordt gespeeld door Tahar Rahim (bekend van serieuzere rollen als inLa Prophete), een Algerijn die zich uitgeeft voor een Braziliaan, want dat ligt beter. Samba wordt opgepakt en opgesloten in een detentiecentrum. Hij krijgt te horen dat hij binnen drie dagen Frankrijk moet verlaten. Dan ontmoet hij Alice, die als vrijwilligster werkt voor een vluchtelingenorganisatie.

Beide regisseurs voelen zich verwant met de Italiaanse cinema van Ettore Scola en de sociale komedies van de Britten Loach en Frears. Behalve de hypocrisie rond illegale arbeid thematiseren ze ook het moderne arbeidsethos. Samba ploetert onder de meest erbarmelijke omstandigheden voort in de hoop dat hij het ooit beter zal krijgen, het lot van alle immigranten zoals Ilja Leonard Pfeiffer in zijn bekroonde romanLa Superbaverhaalt. Alice werkte als een senior manager in een groot bedrijf, maakte overuren, raakte overspannen en aan de slaappillen en bezweek aan een burn out. Als een vorm van therapie gaat ze als vrijwilligster werken. Zo wordt ze op de zaak van Samba gezet, en begint een voorzichtige love story tussen twee verloren zielen. Een illegaal op drift, die ook nog een one night stand heeft met de verloofde van een vriend en lotgenoot uit het detentiecentrum, en een timide, seksueel geremde, neurotische en intelligente vrouw. Charlotte Gainsbourg speelt haar als een schichtig hert op hoge hakken, als een personage uit een Lars von Trier film.

Maar Toledano en Nakache willen niet alleen een sociaal en romantisch drama ontwikkelen, ze willen hun verhaal vooral met veel humor vertellen. Tahar Rahim en Izia Higelin moeten daarvoor zorgen, plus een bonte collectie nevenpersonages, van jong tot oud. Zo krijgt het team van vrijwilligers vooral de functie van komisch relief. Dat alles heeft tot gevolg, dat de film blijft aarzelen. De grote verleidingsscene laat lang op zicht wachten en wordt onderbroken om te praten over de betekenis van het moment. De komische intermezzo's staan te veel op zichzelf, zoals de escapade van Samba (met hoogtevrees) en zijn kompaan via de daken boven Parijs. Te weinig zijn lach en traan twee kanten van dezelfde medaille. En soms lijkt het alsof het regisseursduo wil laten zien dat ze heus wel echte 'cinema' kunnen maken, zoals in het openingsshot waar de camera (zonder montage) vanuit een dure en vrolijke huwelijksreceptie gaat naar de binnenste krochten van de keukens, waar illegalen, de allerlaagsten op de sociale ladder, staan af te wassen.

Conclusie

Toledano en Nakache verbeelden soms indringend de wereld van illegalen en de buraucratie en hypocrisie in het officiele beleid, maar love story en komische elementen stokken te veel of blijven een kwestie van uiterlijk vertoon. De rollen van Sy, Gainsbourg en Rahim maken veel goed.