Wat is schaamte en waar schamen we ons zo voor? Is het een verantwoording naar buiten toe, of daadwerkelijk tegen eigen moreel in?
Multidisciplinair kunstenaar Steve McQueen zorgde voor veel opschudding met zijn controversiële en rake debuut Hunger (2008), waar hij tevens een Caméra d’Or mee won in Cannes. McQueen staat bekend om zijn minimalisme en oog voor detail, wat ook in zijn nieuwste film goed te zien is. Samen met Abi Morgan schreef hij Shame , wat opnieuw een indringende en donkere karakterschets oplevert. De film zal voor sommigen wat expliciet zijn, maar McQueen wilde perse laten zien wat er te zien valt: “Het is seks, het is wat de meesten van ons weleens hebben gedaan. Ik heb nog nooit een pistool in m'n handen gehad. Gek eigenlijk dat dagelijkse dingen worden gecensureerd en dat waar we niet toe in staat zijn of minder van af weten, steeds maar voor het grote publiek wordt getoond.” Met deze aanpak en dezelfde sublieme Michael Fassbender weet hij de filmhorizon wederom te verbreden.
Tunnelvisie
Brandon ( Michael Fassbender) is een aantrekkelijke dertiger, met een goed betaalde baan en een appartement midden in New York. Eenmaal afgezonderd van de drukte is hij echter compleet afhankelijk van een lijdzame behoefte naar seks. Prostituees, callgirls, one-night-stands en zo veel mogelijk masturbatie; alles wat zijn seksuele honger even kan stillen, grijpt hij aan. En waarom ook niet, zijn kille omgeving lijkt gemaakt om te ontsnappen aan relaties en vrienden. Als Brandon onder de mensen is, is hij alleen. De seks is een sleur geworden, waardoor hij met gebrek aan zelfreflectie bijna buiten zich zelf treedt. Zijn zus Sissy (Carey Mulligan) - op het eerste gezicht een excentriek gekleed en extrovert type - trekt op chaotische wijze bij Brandon in. Ze verstoort zijn routine, wat hem dwingt na te denken over waar hij mee bezig is. De twee zijn ogenschijnlijk tegenpolen, maar delen verdriet en leegte. Brandon is introvert die op het punt staat te imploderen, Sissy extrovert die ieder moment kan exploderen.
New York, New York
Tergend traag en vol overgave zingt Sissy in één shot Frank Sinatra’s “New York, New York”, wat fel afsteekt tegen de wijze waarop de stad in Shame is gevisualiseerd. Strak, gestileerd, overal glas en beton: het is een beeld dat voortkomt uit het idealisme van deze stad, de perfecte plaats om als individu te verdwijnen. Iedere seksuele handeling die Brandon bedrijft is zo koud en onopgemerkt als de straten van Manhattan. In Shame zien we zo New York in een compleet andere context. De manier waarop Fassbender in beeld is gebracht door McQueen en cinematograaf Sean Bobbitt ( Hunger, Hysteria ) is doeltreffend in zijn opdringerigheid. Brandon is de anonimiteit zelve, altijd weggekadreerd uit zijn eigen verhaal, gevangen in een tomeloze leegte waar hij zijn schaamte niet kan verbergen. Een schaamte die niet alleen prachtig in beeld is gebracht, maar ook uitstekend is gespeeld door één van de meest gevraagde acteurs van deze tijd. Michael Fassbender geeft zich letterlijk en figuurlijk bloot, wat Brandon tot een meeslepend en aandoenlijk personage maakt. Maar ook Carey Mulligan is intrigerend in haar tot op heden sterkste en meeste eerlijke film. Ondanks de in Amerika veel besproken ‘frontal nudity’, is Shame verre van erotiserend. Het geeft de film een observerend, ruw en haast visionair karakter. De combinatie van Harry Escott’s muziek en de strakke statische beelden smelten hier samen tot een hypnotiserend geheel, die Brandons neerwaartse spiraal constant versterken.
Conclusie
Shame is niet zomaar een film over verslaving; het behandelt thema’s als anonimiteit, ons zelfbewustzijn en de maatschappelijke norm. Door minder dubbelzinnigheid dan in Hunger wint Shame als observatie aan zeggingskracht, wat wordt versterkt door de briljante cast. Het is een film die je bij de keel grijpt en nog uren tot zelfs dagen door je hoofd zal rondspoken.
