De jonge advocaat Frederick Aiken staat voor de onmogelijke taak om een vrouw te verdedigen die wordt verdacht te maken te hebben met de moord op president Lincoln. Niemand gelooft in haar onschuld, ook Frederick niet. Toch zal hij het tribunaal van haar onschuld moeten overtuigen.
Het is 14 april 1865. In een klein stadje in noordelijk Amerika vermaken de mensen zich in de kroegen tijdens een heldere lenteavond. President Abraham Lincoln woont op dat moment een theatervoorstelling bij. Het is afgelopen met de gemoedelijke sfeer als John Wilkes Booth en zijn handlangers het theater binnenstormen en president Lincoln in koelen bloede vermoorden. Al gauw na de moord worden er zeven mannen en één vrouw gearresteerd. Van de mannen staat onomstotelijk vast dat ze samenzweerden in de moord op de president. Maar de schuld van de vrouw, Mary Surrat (Robin Wright), is niet direct bewezen. Zij was alleen maar de eigenaresse van het pension waar Wilkes Booth en de zijnen regelmatig vergaderden. De jonge advocaat Frederick Aiken (James McAvoy) gaat met tegenzin akkoord om Surrat te verdedigen voor het tribunaal. In eerste instantie gelooft Aiken niet in haar onschuld en schaart hij zich achter de algemeen geldende opvatting dat gerechtigheid moet zegevieren door iedereen die in contact stond met Wilkes Booth te straffen. Gaandeweg het proces komt Aiken erachter dat gerechtigheid meer is dan alleen vergelding, en begint hij langzaam in Surrats onschuld te geloven. Het bewijzen van haar onschuld wordt echter een onmogelijke taak wanneer al zijn vrienden, maar ook de minister van oorlogszaken zich tegen hem keren.
Historische juistheid
De accuraatheid van de historische feiten speelde de belangrijkste rol bij het produceren van deze film. Het script, geschreven door James Solomon, werd gebaseerd op de transcripties van de rechtszaak en literatuur die er al over het onderwerp was gepubliceerd. Ook tijdens het filmen waren er steeds historici aanwezig die de historische juistheid niet uit het oog verloren. De producers wilden een zo kloppend mogelijk beeld geven van de situatie in 1865. Zo corresponderen de celafmetingen van Mary Surrat met de overgeleverde feiten en ook de kleding die zij droeg is tot in detail nagemaakt. De producers wilden een regisseur die geschiedenis opnieuw kon laten leven zonder dat het een levenloze vertelling zou worden. Gezien de staat van dienst van Robert Redford leek hij de juiste man voor de taak. Zijn films reflecteren vaak zijn politiek liberale visies en als producer en regisseur legt hij zich vaak toe op levensechte verhalen met een historische of polieke grondslag. Zo produceerde hij bijvoorbeeld Lions for Lambs, The Motorcycle Diaries en A Civil Action . En zo staan er meer titels op zijn oeuvre die bewijzen dat Redford raad weet met dergelijke verhalen. De minutieuze research die er voor The Conspirator is gedaan alsmede de keuze voor Robert Redford als regisseur geven aan welke kant de producers met deze film op wilden: The Conspirator moest geen romantische vertelling worden maar een duidelijke weergave van de politieke situatie in die tijd.
Geschiedenisles
The Conspirator is zoals gezegd geen romantische cinema. Twee opvallende zaken dragen hieraan bij. Ten eerste zijn emoties totaal ondergeschikt aan het verhaal. Alhoewel we vrouwen in tranen zien, wordt er nooit doorgedrongen tot de emotie. Ten tweede is een gebruikelijke romantisch nevenplot zo goed als afwezig. Redford focust zich op de feiten over de moord op president Lincoln en het proces tegen Mary Surrat. Als de film niet bijna twee uur duurde, had het best een leuke Teleac documentaire kunnen zijn. Maar The Conspirator is toch meer dan een gekunstelde geschiedenisles. Er is heel goed nagedacht over de natuurlijke weergave van de setting. Meteen valt op dat het beeld wazig is, de kleuren en de structuur komen zacht over. Het is eigenlijk alsof je ogen een fractie minder scherp kunnen zien. Redford koos er voor om alles te filmen in autochrome. Autochrome is een oud proces voor het kleuren van een foto waarbij een glazen plaat met verschillende kleuren voor de lens van een camera werd geplaatst om zo de kleuren in te vullen. Het effect dat met deze manier van kleuren wordt bereikt, is dat de kleuren zachter overkomen dan ze in werkelijkheid zijn. Redford zette deze techniek in om qua sfeer zo dicht mogelijk in de buurt van het jaar 1865 te komen.
Zakelijk
Het verhaal van Mary Surrat en Frederick Aiken wordt zeer duidelijk en rechtlijnig verteld. Alhoewel we te maken hebben met het Amerikaanse rechtssysteem in een politiek roerige tijd waarin Noord en Zuid Amerika elkaar net zo rauw lustten als de Vlamingen en Walen tegenwoordig in België, is het proces goed te volgen en voel je feilloos aan waar het allemaal om draait. Vanwege deze zakelijke en gestructureerde benadering mis ik toch wel degelijk enige karakteruitdieping. Van Aiken weten we dat hij in de Burgeroorloog heeft gevochten en dat hij een vriendin heeft, maar hoe zit het met zijn familie? Waarom grijpt Aiken zich zo vast aan Surrat alsof het zijn eigen moeder is? En waarom beschermt Surrat haar zoon, die samenzweerde met Wilkes Booth, koste wat kost, ook al is de prijs die ze betaalt haar eigen leven? Door het gebrek aan achtergrondinformatie weten de personages net niet genoeg te boeien en zijn hun motivaties niet altijd helder. Het acteerwerk in The Conspirator is dan ook niet meer dan stabiel te noemen, omdat de personages weinig ruimte krijgen om te experimenteren met hun emoties.
Conclusie
Naast hun vermakelijke functie weten sommige films hun kijker ook nog wat te leren. The Conspirator voorziet in beide functies, alhoewel de geschiedenisles hierin de belangrijkste lijkt. De film is goed te volgen en vertelt een helder verhaal over de politieke situatie in Amerika anno 1865. Redford heeft duidelijk gekozen voor een vertelling met zo min mogelijk franje. Misschien is het inherent aan de betreffende periode, maar de hoofdpersonen tonen nauwelijks emotie. De sleutelfiguren in de film zijn moeilijk te doorgronden wegens het gebrek aan essentiële achtergrondinformatie. Desalniettemin is het acteerwerk solide, en doen de acteurs hun best om het nauwgezette script zoveel mogelijk eer aan te doen.
