The Rite - recensie

Een ongelovige gelovige trekt naar het Vaticaan om daar een exorcismeopleiding te volgen.

Al van kinds af aan is Michael Kovak (Michael O’ Donoghue) omringd door de doden; zijn vader (Rutger Hauer) is begrafenisondernemer en nu wil hij dat Michael zijn opvolger wordt. Michael twijfelt, hij twijfelt aan alles en daarom maakt hij een drastische keuze: hij gaat studeren aan een seminarium om uiteindelijk priester te worden. Na vier jaar blijkt dat Michael de meest essentiële eigenschap om priester te worden mist, namelijk het geloof in god. Michael dient zijn ontslagbrief is, maar een volhardende leraar weigert hem te laten gaan en legt hem de mogelijkheid voor een exorcismeopleiding in Rome te volgen. Geïntrigeerd door de duistere kant van het geloof en de gratis reis naar Italië, stemt Michael in. Eenmaal in Rome laat Michael zich van zijn meest sceptische kant zien, hij daagt zijn leraren uit om de duivelse kenmerken te zien als psychologische aandoeningen. Zijn leraren denken echter dat Michael met eigen ogen moet aanschouwen dat het werk van de duivel reëel is, en daarom laten ze hem kennis maken met de onorthodoxe priester Lucas (Anthony Hopkins), in de hoop dat hij een glimp op kan vangen van de werkelijkheid van de duivel.

Kippenvelgenre
In 2007 bracht het Vaticaan het bericht naar buiten dat er begonnen zou worden met een vernieuwde exorcismeopleiding. Zoals het een echte journalist betaamt had Matt Baglio wel oren naar dat nieuws en hij ontmoette een Amerikaanse priester, Gary Thomas, die de cursus volgde. Op basis van de verhalen van Thomas schreef Baglio het boek: The Rite: The Making of a Modern Exorcist. En aangezien exorcisme een populair thema is bij het bioscoop gaand publiek, moest er vanzelfsprekend een boekverfilming komen. Mikael Hafstrom neemt de regie van de film voor zijn rekening, de man is niet onbekend met het kippenvelgenre zo filmde hij eerder Derailed ,1408 en de opvallende Zweedse film Evil, welke zeker een aanrader is. Na de misser van vorige jaar, Shanghai , lijkt The Rite meer op de route van Hafstrom te liggen. Zeker met Hopkins in de hoofdrol, kun je als regisseur verzekerd zijn van een stabiel spel. De keuze voor Colin O’ Donoghue is daarnaast weer gewaagder, maar ach, met zo’n gewaagd thema mag je best wel eens een gewaagde keuze maken.

Hey slechterik!
O’ Donoghue is van de Facebook generatie. Hij volgt dan wel een heilige opleiding, ondertussen ligt hij lekker met zijn laptop op bed terwijl zijn kamergenoten Killzone spelen. De moderne gelovige is een rol die O’ Donoghue solide brengt. Over Hopkins kan ik kort zijn: die doet zijn trucje. De blik, de houding en de lach roepen een reactie op als: "hey slechterik! ken ik jou niet ergens van?". Voor Hopkins is dit een routineklus, wellicht geselecteerd om dezelfde reden waarom Michael in de film naar het Vaticaan afreist. De vraag die centraal staat in de film is: bestaat de duivel? Een vraag waarop een hoop mensen op deze aardkloot antwoord zouden willen hebben, en daarom zeer geschikt voor een film. Het afwijkende perspectief in de film is dat nu een priester zich afvraagt of de duivel wel bestaat, erger nog, hij vraagt zich wel af of God bestaat. Helaas voel ik hier al de hete adem van de kerk in mijn nek: als we hem kennis laten maken met de duivel , zal hij zich huilend verschansen in de armen van…God. Een hete adem die mijn nekharen verschroeid gedurende de climax van de film.

De duivel is onder ons
Elke keer als er een film over exorcisme in de maak is, hoop ik op een subtiele beklemming, een film die me echt doet vermoeden dat de duivel onder ons is. Een film die me echt doet twijfelen aan het bestaan van een hogere macht. The Rite is helaas niet zo een film geworden. De keuzes die de Michael maakt zijn onvolledig gemotiveerd, de gebeurtenissen hangen met zijden draadjes aan elkaar waardoor het verhaal oppervlakkig en vaag blijft. Vaag is natuurlijk inherent aan het thema, maar er moet nog wel enige logica te bemerken zijn.

Dan zijn er nog de verschrikkelijke clichématige kenmerken van een door de duivel bezeten persoon. Compleet met computergeanimeerde gezichtstransformaties, rode ogen en vervormde stemmen die vervloekingen in het Latijns brullen. En dan, het laatste clichématige kenmerk, de nieuwsgierige journaliste. Een journaliste is alleen van belang wanneer de ontknoping van de film zich bevindt in journalistieke richting of wanneer de journaliste de hoofdpersoon voorziet van een bepaalde vorm van vermaak. Een The Rite gebeuren beiden niet.

Conclusie
De duivel is beslist onder ons. Hij zorgt ervoor dat men in Hollywood na The Excorcist geen degelijke excorsimefilm meer weet te maken. The Rite leunt op een inspiratieloos plot waarbij de gebeurtenissen vaag en onlogisch lijken. De duivelse clichés zorgen ervoor dat de duivel in The Rite een lachertje is en blijft. Ondanks het solide acteerwerk is The Rite gewoonweg geen beklijvende thriller geworden. Het thema en het materiaal uit het boek hadden bijvoorbeeld wel voor een angstaanjagende documentaire kunnen zorgen.