Viramundo - recensie

Verbondenheid door muziek.

Viramundotoont de Braziliaanse muzikant Gilberto Gil (Salvador, 1942) in een wereldtournee over het zuidelijk halfrond. ‘A musical journey with Gilberto Gil’ is de ondertitel van deze documentaire. Toch ligt de nadruk niet zozeer op de muziek van Gil, eerder is het een warm portret van de mens achter de wereldberoemde muzikant (vier Grammy Awards). We krijgen optredens te zien, maar vooral een impressie van de gesprekken die Gil voerde.

De muzikale carrière van Gil omspant diverse decennia. Hij heeft meer dan 50 platen uitgebracht en is in Brazilië een echte volksheld. Al op de middelbare school maakte Gil deel uit van een bandje. Vanaf eind jaren vijftig focuste hij zich op het gitaarspel en de bossa nova. Gil had zijn eerste hit in 1969,Aquele Abraço. Zijn stijl was revolutionair: een mix van bossa nova, samba, traditionele muziek en pop en rock. Hiermee stond Gil aan de wieg van ‘Tropicalia’: een beweging die de Braziliaanse cultuur van haar tropische clichés wilde bevrijden.

Onder druk van het militaire regime moest Gil in 1969 uitwijken naar Londen. Zijn sociaal bewogen nummers zouden een slechte invloed hebben op de jeugd. In Londen kreeg hij de kans om met bands als Yes, Pink Floyd en The Incredible String Band te spelen. In 1972 keerde hij terug naar Brazilië, bracht een reeks albums uit en brak internationaal door. Daarnaast had Gil een politieke carrière. Van 2003 tot 2008 was hij Brazilië’s eerste zwarte minister van Cultuur, onder president Lula da Silva. Daarna wijdde hij zich weer volledig aan zijn muziek.

InViramundokrijgen we beide kanten van Gil te zien: de oud-minister en de zanger/componist. Met name als minister heeft hij zich sterk gemaakt voor gelijke kansen voor iedereen, voor een wereld waarin iedereen kan participeren dankzij de vrije toegankelijkheid van internet en moderne communicatiemiddelen. In de gesprekken die Gil voert met de mensen die hij rondom zijn tournee ontmoet, komen deze thema’s ook naar voren. In Australië bijvoorbeeld gaat Gil in gesprek met Peter Garrett, óók een oud-politicus en muzikant: Garrett was zanger van de bandMidnight Oil (van de hitsingle Beds are Burninguit 1988). En hij gaat op bezoek bij aboriginals.Hoe het mogelijk is dat Gil het als zwart persoon tot minister heeft weten te schoppen, vraagt één van hen. Gil antwoordt vol compassie. Het beeld dat van hem ontstaat is dat van een zeer aimabele, wijze man, van een ware optimist die iedereen die hij ontmoet iets wil meegeven: ‘Be at peace with yourself’, en vooral: ‘We are all one big family’.

Die onderlinge verbondenheid komt het sterkst naar voren als er muziek gemaakt wordt: dé link tussen continenten, culturen en generaties. Dan komt Gil pas echt los en zien we een uiterst getalenteerde muzikant, die al improviserend net zo makkelijk aanhaakt bij traditionele aboriginalmuziek als bij rap. Maar bovenal zien we een man met liefde voor zijn vak, iemand die doet waar zijn hart ligt. De optredens zijn daarom de meest meeslepende onderdelen van deze documentaire, veel meer dan de gesprekken, die weliswaar interessant zijn maar soms ook wat langdradig. Hier had meer van mogen worden vertoond.

InViramundozien we de Braziliaanse zanger Gilberto Gil tijdens zijn tournee door Australië, Zuid-Afrika en Brazilië. Deze documentaire is niet zo zeer een weerslag van zijn optredens, maar legt de nadruk op de gesprekken die Gil voerde met de personen die hij rondom zijn tournee ontmoette. Weliswaar krijgen we zo een goed beeld van de mens achter de muzikant, maar we hadden graag ook meer van zijn muziek gehoord. Want de muzikale fragmenten in deze documentaire zijn pas echt meeslepend.