Film speelde geen belangrijke rol in Jans leven, totdat hij op achtjarige leeftijd werd blootgesteld aanJurassic Park, een filmische ervaring die hem nooit meer heeft losgelaten en hem tot op de dag van vandaag achtervolgt.
Deze week sloot filmtheater Provadja in Alkmaar, mijn thuisstad, haar deuren.
Provadja heeft sinds 1971 de plaatselijke bevolking mogen verblijden en ontroeren, onderwijzen en inspireren met een lange stroom aan intelligente, bedachtzame en innovatieve cinema die je in grote multiplexen zo weinig ziet. Maar aan alle goede dingen komt helaas een eind. En dus ook aan mijn vrijwilligersbaantje bij deze stichting.
Ik heb nu zo'n anderhalf jaar het plezier mogen hebben elke woensdagavond filmvoorstellingen aan een geëngageerd en geboeid publiek te vertonen. Vaak zelfs twee films achter elkaar. Uiteraard hield ik me hiermee bezig omdat ik vind dat er zowel publieke interesse als een concrete markt is voor films met inhoud, in Alkmaar en daarbuiten. Maar eerlijk toegegeven, ik deed het ook uit egoïsme. Ten eerste bood het me een gelegenheid enigszins op de hoogte te blijven van de digitale projectietechniek en zo mijn kunnen als operateur – een functie die ik bij mijn werkgever Pathé nu alweer bijna twee jaar kwijt ben dankzij de digitalisering – een beetje op peil te houden. Ten tweede deed ik het omdat het me de kans bood films te zien waarvan de kans groot is dat ik ze anders gemist zou hebben. Films die Pathé en andere grote vertoners niet of slechts zeer beperkt opnemen in hun programmering, omdat ze als commercieel weinig vatbaar beschouwd worden. Films die alleen in een enkel klein theater hier en daar draaien, bij filmhuizen die ver uit mijn gebruikelijke route liggen en die ik daardoor wegens tijdsgebrek niet gezien zou hebben. Goede films, slechte films, boeiende films, confronterende films, maar vrijwel altijd films met recht op vertoning. Films waarmee Alkmaar moet leren voortaan zonder te kunnen leven.
Waarom stopt Provadja ermee? De gebruikelijke reden. Geld, het slijk der aarde. Een middel waarmee filmhuizen doorgaans niet de meeste affiniteit hebben, maar wat altijd onontbeerlijk blijkt om de boel draaiende te houden. Onze subsidie wordt stopgezet, we zijn maar een typische geldverslindende linkse hobby waarvoor in het huidige regeringsbeleid van bezuinigen geen plaats meer is. 14.500 handtekeningen vanuit Alkmaar en omstreken hebben het tij niet doen keren, de gemeente blijft bij haar voornemen te kappen met Provadja. De gemeente kijkt liever naar andere films, het soort dat in grote kapitalistisch opgezette bioscopen draait en bezoekers stimuleert meer popcorn en koolzuurhoudende drank te kopen dan eigenlijk verantwoord is. Wat dat betreft was de Alkmaarse situatie ook al niet perfect, aangezien de stad het tot nu toe moest doen met een bioscoopcomplex van slechts vijf zalen. De uitbater daarvan heeft echter ambitieuze plannen en wil een nieuw megaplex met maar liefst tien zalen bouwen aan de rand van de stad. En ja, daar zal op kleine schaal ook arthouse vertoond worden. Let wel: volgens de beperkte definitie van arthouse die dergelijke grote ondernemingen hanteren, dus ook weer niet de meest geruchtmakende fil De gemeente jubelt, want het plan zal ongetwijfeld geld in haar laatje brengen. En wie, zo denkt ze, heeft Provadja dan nog nodig?
De vaste toeschouwers misschien? Een publiek van oudere mensen dat zich niet thuis voelt in de zo sterk op jongeren gerichte multiplexen. Een publiek dat dankzij de vergrijzing immer groeit en zowel tijd als geld heeft om naar de film te gaan, als het soort films waar zij zich voor interesseert beschikbaar wordt gesteld op een locatie die in haar directe omgeving ligt. En als het even kan op een historische plek in het centrum, zoals tot nu toe het geval was. Deze mensen gaan heus niet de moeite nemen af te reizen naar de rand van de stad om in een foeilelijk stuk nieuwbouw zich ongans te vreten aan zoete troep en zich te vergapen aan bombastische, luidruchtige Hollywoodfil De “arthousefilms” die ze daar gepresenteerd gaan krijgen zullen bovendien ook niet bepaald in de lijn van hun verwachtingen liggen. Dit publiek zal een geliefd tijdverdrijf teloor zien gaan. Althans, dat is de heersende mening die ik de laatste paar maanden, sinds bekend werd dat het einde voor Provadja in zicht is, opgevangen heb uit mijn gesprekken met zulke vaste toeschouwers. Niets dan onbegrip en teleurstelling voor de beslissingen van de powers-that-be koesteren ze. Ik heb mij mogen baden in hun sympathie en hun gelukwensen (ook al ben ik slechts een vrijwilliger), wat mij er constant aan heeft doen herinneren waarom ik zoveel van dit publiek houd en waarom ik deze positie als vrijwilliger eigenlijk leuker vind dan mijn echte werk bij Pathé (hierbij moet vermeld worden dat dit bedrijf niet de uitbater is van het nieuw te bouwen multiplex). Geld heeft het me nooit opgeleverd, wel erkenning van een publiek waarmee ik een knusse, informele omgang heb mogen hanteren. Zoals die mensen hun portie arthouse voortaan zullen moeten missen, zal ik hén voortaan eveneens moeten missen. En dat vind ik eigenlijk nog schrijnender dan het feit dat het aantal goede films dat ik in de toekomst ga zien flink in omvang zal afnemen.
Is er dan geen hoop? Natuurlijk wel. Een aantal vrijwilligers heeft de koppen bij elkaar gestoken en een commissie opgericht die de mogelijkheden voor het voortzetten van arthouse in Alkmaar moet onderzoeken. En ook binnen de gemeente is er toch nog een zekere mate van welwillendheid arthouse een tweede kans te gunnen. Het lijkt succes op te leveren, want binnenkort moet Filmhuis Alkmaar uit de as van Provadja herrijzen. Dat is een positieve ontwikkeling. Maar doorstart of niet, aan de stichting Provadja is wel degelijk een eind gekomen. En hoewel ik voornemens ben mij ook in te zetten voor Filmhuis Alkmaar is dit vooralsnog toekomstmuziek, want dat project staat nog in de kinderschoenen. Voor mij lijkt het voorlopig dus even gedaan met het draaien van filmvoorstellingen (soms tot diep in de nacht), de interactie met een dankbaar publiek van gelijkgestemden, het vertoeven in een kleine zaal in een monumentaal pand dat kraakt in al zijn voegen maar waar we desalniettemin allemaal dol op zijn. Voor mij (hopelijk tijdelijk) een verminderde kans mee te kunnen praten over prachtfilms als Jagten , La Vie d'Adèle , Before Midnight , Lore , De Ontmaagding van Eva van End en andere pareltjes der cinema. Voor mij, en voor Alkmaar, geen Provadja meer...
Provadja: 1971-2013
