IDFA 2010: Three Rooms of Melancholia - recensie

Poëtische beelden van kinderen zonder toekomst in oorlogsgebied.

In Three Rooms of Melancholia toont Honkasalo ons in drie hoofdstukken het verhaal van een verloren generatie. De film begint met de ''kamer' van verlangen, waarbij kinderen zonder ouders, of ouders die niet voor ze kunnen zorgen', worden getraind op een militaire academie in de buurt van St. Petersburg. De jongens leren marcheren, schieten, zingen en vechten in een extreem gedisciplineerde omgeving. Vervolgens gaan we met een van de jongens mee naar huis, naar de tweede kamer; ademen, in het zwaar trieste door oorlog vernietigde Tsjetsjenië waar een vrouw kinderen ophaalt omdat hun ouders niet meer voor hen kunnen zorgen. De laatste kamer; herinneringen spelen zich af in Ingoesjetië, een islamitisch gebied vlakbij de grens met Tsjetsjenië, waar ook een van de jongens van de militaire academie terug naar huis keert waar hij, in een soort weeshuis, aan verscheidene rituelen meedoet.

Zoals wel meer van Honkasalo's films gaat de film over kinderen die hun ouders niet kunnen kiezen en hoe wij de lasten van generatie tot generatie overbrengen. In Three Rooms of Melancholia komt dit misschien wel het sterkste naar voren van alle films van Honkasalo. Zo worden de kinderen op de militaire academie getraind voor een oorlog die hun kansen op een normaal leven in eerste instantie al onmogelijk heeft gemaakt, om zo, op ironische wijze, straks zelf in deze oorlog te gaan vechten. Het politieke aspect maakt Three Rooms of Melancholia een vreemd eendje in Honkasalo's oeuvre, waar politiek nooit eerder echt een grote rol speelde.

Net als in haar eerdere documentairewerk werd Three Rooms of Melancholia door Honkasalo zelf geschoten. Dialoog is schaars, met slechts af een toe een narratieve voice-over die over de protagonisten vertelt. Waar een hoop documentairemakers graag hun hoofdpersonen direct benaderen en vragen stellen, is Honkasalo meer geïnteresseerd in rituelen en de expressieve gezichten van de kinderen, die ze filmt in lange observerende shots, waarbij de kinderen nauwelijks door lijken te hebben dat ze gefilmd worden. Het doet je meer dan eens twijfelen of je naar een documentaire of fictiefilm zit te kijken. Dit komt niet alleen door de uitgedachte composities maar ook door het gedetailleerde geluidsontwerp en de subtiele muziekkeuzes die ervoor zorgen dat je je helemaal in de melancholische kamers van Honkasalo verliest.

Het is bijna onmogelijk niet geraakt te worden door Honkasalo's poëtische beelden van een generatie verloren kinderen in oorlogsgebied. Zelfs in Honkasalo's afstandelijke stijl met lange observerende shots en nauwelijks gesproken tekst, laat ze zien dat je ook op deze wijze een bijzonder ontroerende film kunt maken. Toch is de film niet alleen ontroerend, het is een modern staaltje documentairekunst van een bijzonder getalenteerd filmmaakster die terecht dit jaar op het IDFA in focus is.