Hoe een docu over een trawler een compleet zintuiglijke ervaring kan worden.
Leviathan is volgens Wikipedia "een Bijbels monster stammend uit de oertijd". Vaak wordt het als een enorme zeeslang voorgesteld die zorgt voor chaos en destructie. Omdat er in het bijbelboek Job ook naar verwezen, is het daarom ook niet toevallig dat de filmLeviathanbegint met een bijbeltekst hiervan. Maar wat er zich vervolgens ontrolt, heeft weinig met een bijbelklasje te maken. Wel met chaos, surrealisme en een prikkeling van alle zintuigen.
Na de in Gotische letters gegoten begincredits, wordt je meteen in een kakofonie van geluiden gegooid. Stampende scheepsmotoren, krijsende meeuwen, het ratelen van kettingen, het beuken van de golven op open zee en af en toe wat onverstaanbaar geroep van de mannen. De bekende voice-over, of interviews met betrokkenen zijn hier compleet afwezig. Als toeschouwer moet je je eigen verhaal maken. Niet alleen de soundtrack, maar ook de beelden zitten even associatief in elkaar. Als kijker wordt je letterlijk heen en weer geslingerd. Nergens is een rustig overzichtsshot of een stilstaande horizon. Integendeel, je drijft mee met dooie vissen, bekijkt vanuit het water de meeuwen die je haast zelf uit het water lijken te pikken of zit op het hoofd van vissers die kabels binnenhalen of de vis sorteren. Dat het grootste deel van de film in het pikkedonker is gefilmd, zorgt nog voor extra desoriëntering. Kabels lijken daardoor wel slangen, en de vissen met hun uitpuilende ingewanden lijken wel van een andere planeet te komen.
Leviathankomt voort uit het Sensory Ethnography Lab (SEL), onderdeel van de universiteit van Harvard, waar wetenschap en kunst worden samengebracht. Grote initiator achter dit project is Lucien Castaing-Taylor. Samen met andere regisseurs maakte hij eerder films als People's Park (kijkend vanuit een rolstoel ga je als kijker door een Chinees park) en Foreign Parts (met rauwe beelden van een autosloperij). Voor de documentaires worden er speciale mini-camera's ontwikkeld die onder alle omstandigheden te gebruiken zijn.
VoorLeviathanwerkte Castaing-Taylor samen met Véréna Paravel die geen filmervaring had maar antropologe is. Dit levert een documentaire op die als film uniek is en als ervaring absoluut in de bioscoop gezien moet worden. Het samenspel van geluid en beeld is op een razendknappe manier gemonteerd, waardoor je zonder een duidelijk verhaal te missen je eigen fantasie volop de ruimte krijgt.
Conclusie
Dat een film als Leviathan zo'n buzz is op festivals en bij critici, betekent dat de makers een unieke vorm hebben gevonden om verhalen te vertellen, al zijn het puur associatieve. Achteraf vraag je je af waar je eigenlijk naar hebt zitten kijken, terwijl je tijdens de film compleet bent meegenomen. Alleen al daarom is de film het waard gezien te worden.
