IFFR 2010: Let Each One Go Where He May - recensie

Etnografisch document dat de kijker uitdaagt mee te gaan in de trance van Suriname.

Wie gaat er in deze tijd nog een halve minuut naar wolken kijken? Nog nooit heb ik zo'n langdradige, bijna saaie film, zo indrukwekkend gevonden. Het is de eerste lange speelfilm van de experimentele filmmaker Ben Russell, die zich begeeft op de grensgebieden tussen beeldende kunst, film en fotografie. Let Each One Go Where He May is door de jury van het IFFR uitgekozen mee te draaien in het VPRO Tiger Awards competitieprogramma, en hij stond eerder met zijn werk in The Museum of Modern Art in New York. Misschien zou deze film in een museale setting beter tot zijn recht komen, maar wat maakt het uit, hij boeit.

Suriname
Als voyeuristische medespeler loop je mee met de twee broers (Benjen Pansa en Monie Pansa) die de originele tocht maken die hun voorouders ondernamen om te ontsnappen uit de handen van de Nederlandse kolonisten. Vanaf de aankomst van de eerste slaven uit Suriname lukte het sommigen van hen om het binnenland in te vluchten. Zij leerden het oerwoud en de moerassen kennen, en stichtten er sterke mini-staatjes. De film begint in de buitenwijken van Suriname waar veel mannen werken als dagarbeiders en eindigt in het laatste originele dorp ten noorden van de Surinamerivier. Dit is niet letterlijk te nemen. We volgen de twee broers, maar er wordt niet verteld, enkel geregistreerd.

Gemanipuleerde werkelijkheid
Net als in Russell's eerdere film Daumë is er in Let Each One Go Where He May geen karakter, geen verhaal en geen gevoel om je mee te identificeren. Tijd, plaats en personages staan volledig op zich. Daarmee roept hij vragen op over het dilemma tussen wetenschap en kunst, en de vragen rond accuraatheid, eerlijkheid en objectiviteit. In hoeverre wordt de werkelijkheid gemanipuleerd? Al streeft de maker volledige objectiviteit na, dit neemt niet weg dat bepaalde shots geënsceneerd zijn en vastgelegd in het script. Daarmee geeft hij ook direct commentaar op de documentaire in het algemeen. In de traditie van Rouch, Asch, and Gardner neemt Russell weer een stap terug in de tijd en gaat de dialoog aan met oude meesters.

'Cine-trance'
Ook de rol van het publiek komt in een ander daglicht te staan. De aanwezigheid van de camera lokt een 'cine-trance' uit. Je komt terecht in het dagritme, het gevoel en het geluid van Suriname. Omdat je als kijker geen antwoorden krijgt op waar en waarom, wordt je uitgenodigd zelf een mening te vormen en zo wordt de cultuur van Suriname onthult. Het shot waarin een personenbusje over de slecht begaanbare wegen van Suriname rijdt is hilarisch. Er ontstaat haast een soort choreografie waarbij de kleurrijke reizigers van de ene naar de andere kant van de bus geslingerd worden zonder een kik te geven.
Er is steeds sprake van een gespeelde realiteit, iedereen is zichzelf en speelt tegelijk een rol. Het echte leven blijft het echte leven, alleen zijn er afspraken gemaakt om dat echte leven vast te leggen door deelname van de camera. De personages spreken niet of nauwelijks, wat bijdraagt aan de abstractie van de personages, waardoor ze eerder in de buurt komen van mythische archetypen.

Conclusie
Het consequent doorgevoerde concept van Let Each One Go Where He May geeft een gevoel van vertrouwen dat je nodig hebt in deze jungle van impressies. Waardoor je als kijker, ondanks het feit dat je niet precies weet waar je vandaan komt en waar je naartoe gaat, toch niet in het duister tast. Als je naar amusement zoekt kom je niet ver met deze film. Je wordt als kijker gedwongen hard te werken. Als je geduldig van aard bent, en je neemt de moeite in het universum van Russell terecht te komen, is deze film echt een spectaculaire ervaring.

zondag 31 januari - 21.45 uur, Pathé 2
maandag 1 februari - 10.45 uur, Pathé 2
dinsdag 2 februari - 16.15 uur, Pathé 2
zaterdag 6 februari - 10.45 uur, Pathé 2