IFFR 2013: Centro Histórico - recensie

Film omnibus van vier grootmeesters van de Europese cinema.

Het historische stadje Guimaraes in Portugal werd vorig jaar uitgeroepen tot Europese hoofdstad van cultuur. Hoe kun je dat beter vieren dan vier ervaren filmmakers te vragen een film te maken in de oude stad, moeten de producers gedacht hebben. Aki Kaurismaki, Pedro Costa, Victor Erice en Manoel de Oliveira werden die vier meesters. Er waren geen beperkingen behalve dat de film zich in Guimaraes moest afspelen. Omdat Guimares de eerste hoofdstad van Portugal werd - zo’n 900 jaar geleden - en dus de stad van herinneringen is, kregen de vier nog wel een vraag voorgelegd: wat betekenen herinneringen voor jou?

In het openingssegment toont Kaurismaki op karakteristieke wijze een van zijn Finse anti-helden. De man is een café eigenaar zonder klanten en weinig succes in de liefde. Zijn verblijf in Guimares blijkt slechts gebaseerd op een herinnering aan een vrouw, een vrouw die hem vervolgens laat wachten en niet komt opdagen als hij op haar wacht. Kaurismaki laat weer eens zijn talent zien in het ensceneren van droogkomische situaties maar verrast in deze short weinig. De film is eerder een matig tussendoortje dan serieus werk.

Waar Kaurismaki het veilig speelde, is Costa ambitieus als altijd. Zijn film begint met prachtige tableaux shots zoals alleen hij ze kan uitlichten. Al snel verandert de setting echter naar een lift waar een lange dialoog tussen de hoofdpersoon en een soldaat plaats vindt. Waar Kaurismaki’s personage zich vast beet aan zijn herinnering, probeert Costa’s personage zijn oorlogsverleden juist te ontvluchten. In eerdere films toonde Kosta zich een meester in het ensceneren van lange, tragische scenes. In deze film van 30 minuten lijkt de Portugese meester hier meer moeite mee te hebben. In deze film zijn de dialogen monotoon en zelfs bijzonder theatraal, een bizar gegeven voor een Costa film, waar het acteerwerk normaal altijd felrealistisch is.

Het derde segment is aan de Baskische regisseur van één film per decenium: Victor Erice. Zijn minimalisme pakt een stuk beter uit dan dat van Costa. In een vervallen textiel fabriek vertellen textielarbeiders in detail over hun werk op de fabriek en zijn ondergang. Soms bitter, soms geëmotioneerd en soms poëtisch. Deze verhalen dienen echter slechts als een opbouw naar dat prachtige einde. Een einde waarbij deQuince Tree Sun regisseur maar weer eens toont hoe weinig hij nodig heeft om ons te ontroeren: een accordeon en een oude foto. Bij Erice's personages is het verleden belangrijker dan het heden. Ze zouden ondanks hun vaak onrealistische, romantische beeld van het verleden nog altijd het heden willen opgeven voor die tijd van hun goede herinneringen.

Het laatste deel van de serie werd door wereld’s oudste actieve regisseur Manoel de Oliveira (104 jaar!) geregisseerd. Het is meer een korte spoof dan een compleet segment. Een tour gids loodst een grote groep toeristen met veel camera’s door het historische centrium van Guimaraes. Het levert wat komische taferelen op, maar voegt verder weinig toe aan de omnibus als geheel. Het is bijna alsof er gewoon nog wat beelden van de stad in de film moesten om wat reclame voor de stad te maken.

Drie van de vier maestro's stellen teleur in het korte film formaat. Slechts het meesterwerkje van Erice maakt Centro Histórico de moeite waard om te gaan zien. Als dit segment los nog eens ergens te zien is, kun je de overige drie films beter laten schieten.