Door een zalenwissel zaten wij op de vierde dag van het Leiden Internationaal Film Festival, dat van 31 oktober tot en met 9 november plaatsvindt, te kijken naar de verkeerde film. Dat maakt in principe niet zoveel uit, maar de film was erg slecht. Daarom vandaag alleen een langere recensie van de film, die we wel graag wilde zien:Camp X-Ray.
Camp X-Ray ****1/2
Regie: Peter Sattler
Cast Kristen Stewart, John Carroll Lynch.
Camp X-Rayis zowel een prachtig emotionele film, als ook een sterk politiek statement. Openend met een shot van een van de brandende World Trade Center torens is de toon meteen gezet; dit is expliciete post-9/11 cinema. Veelbelovend regisseur Peter Sattler gaat overigens een stap verder: De camera zoomt uit van de brandende toren, totdat een oud televisietoestel om het politiek geladen beeld heen kruipt. Het nieuwsbeeld wordt vervangen door een shot van de nieuwslezeres. Wat blijkt: ze is geen Amerikaan, maar een Arabier. De camera zoomt verder uit, waardoor om de televisie een kleine woning, ver van ons vandaan, wordt onthuld. Een Arabische man komt binnen met een plastic tas vol telefoontjes. Niet veel later glipt er een zak over zijn hoofd heen en wordt het beeld zwart. Dit is de oorsprong vanCamp X-Ray, ofwel Guatanamo Bay.
"This is the good life!"
In een prachtig geschoten sequentie zien we hoe meerdere van deze "gedetineerden" (want gevangenen mogen ze niet genoemd worden. Dan zouden ze namelijk onder de Geneve Conventie vallen.) met zakken over hun hoofd en geluidsdempers om hun oren op een boot naar de Guatanamo Bay worden gebracht. Het is een sequentie in sterk contrast met bijna alle anderen in de film.Camp X-Raykent haast alleen maar claustrofobische shots, met kaders binnen kaders, ruimtes binnen ruimtes. Een scene komt nog overeen met deze: als de jonge militairen van Guatanamo Bay in het weekend mogen feesten op open water. "This is the good life!" roept een van de met testosteron overladen soldaten al feestend op de boot. Wellicht, maar een dag later lopen ze weer wacht in de strengst bewaakte faciliteit van de wereld en dat, laatCamp X-Raymet overtuiging zien, is hel.
Veredelde gevangenis
Acht jaren zijn verstreken na de ontvoering waarmee Camp X-Rayopent en een nieuwe lading soldaten arriveert om de wachtposten over te nemen. De nieuwe soldaten worden eerst ernstig gedrilld op alle ins en outs van Guatanamo Bay. Terecht, want sommige gedetineerde zitten inmiddels al acht jaar in deze veredelde gevangenis. Vergeleken met hen zijn de nieuwe soldaten slechts rookies. Een van die nieuwe soldaten is Cole, briljant gespeeld door de vanTwilightbekend geworden Kristen Stewart. Cole is Stewarts interessantste rol tot dusver, al lijkt het voor Sattler niet om haar sterrenkracht of knappe gezicht te gaan. Sattler filmt Stewart vaak met haar rug naar de camera toe. We zien dan hoe een knot haar haar zo strak mogelijk bij elkaar houdt. 's Avonds mag die er pas uit. Dan mag ze vrouw zijn, overdag is ze soldaat.Camp X-Raylaat zien dat die dubbele rol van Cole als vrouw en Cole als soldaat zwaar kan zijn, maar vervalt nooit in haar afbeelden als 'zwakker' dan de mannen. Voor zowel Sattler als Stewart is dit een grote verdienste.
Iedereen is gevangen
De rest van Camp X-Raywordt ingevuld met haast eindeloze, eentonige surveillance. Cole en haar medesoldaten moeten onafgebroken rondjes lopen langs alle miniscule cellen. Het is geestdodend en ontluisterend werk. Een van haar collega's doet er nog stoer over tijdens de lunch, maar de twijfel spat van zijn gezicht. Niemand wil hier zijn. Ali, een van de gedetineerden, verwoordt het perfect: iedereen is gevangen op Guatanamo Bay. Zeker voor Cole valt het zwaar. Zij ziet steeds meer de nutteloosheid in van de hele faciliteit, zeker als zij met de gedetineerde Ali aan de praat raakt. Hij is een bijzonder vlot en aangenaam personage. Ze praten samen over boeken (die de gedetineerden af en toe mogen lezen), voetbal en sudoku. Al jaren vraagt hij naar deel zeven van deHarry Potterreeks, want hij weet na deel zes gelezen te hebben nog steeds niet of Sneep een goede- of een slechterik is. "I'm starting to think you're not giving me this book on purpose" grapt hij haast, terwijl het eigenlijk best tragisch is. Het is een vorm van marteling, die voor ons nog best voor te stellen is. De steeds sterkere band tussen Cole en Ali zorgt voor afleiding tijdens het geestdodende verblijf in de faciliteit, maar wordt steeds meer een probleem. Na een jaar gediend te hebben mag Cole eindelijk weg en dan blijkt dat de twee wellicht iets te gehecht aan elkaar zijn geraakt. Met dezelfde kracht dat Cole in Guatanamo Bay is gesleept wordt ze er ook weer uitgerukt.
Conclusie
MetCamp X-Rayheeft Peter Sattler een indrukwekkend en belangrijk debuut gemaakt. Hij combineert met overtuiging het persoonlijke en het politieke en levert daardoor een film die net zo makkelijk weg kijkt als dat hij confronteert.Camp X-Raytilt het gordijn op van een van de meest geheimzinnige plaatsen op aarde en nodigt uit om er een kijkje te nemen. Grijp die kans!
Camp X-Rayis nog op vrijdag 7 en zaterdag 8 november te zien op het Leiden Filmfestival.
