Een geestvernietigende psychologische horror die een arachnofobie op een meesterlijke manier aanwakkert.
Vorig jaar bracht regisseur Denis Villeneuve zijn Hollywood-debuutPrisonersuit, maar chronologisch gezien isEnemyde eerste samenwerking met Jake Gyllenhaal (Donnie Darko, End of Watch). Fans van eerdere Villeneuve-films zullen wellicht een moeilijke ervaring hebben metEnemy, waarbij een vergelijking metOnly God Forgives dieDriveopvolgde, geheel op zijn plaats is. Met andere woorden,Enemyzal het publiek verdelen.
The Double
Enemy is slechts losjes gebaseerd op het boek The Double van José Saramago en is een cryptisch meesterwerk geworden met een overdadige hoeveelheid horror- en art-house thematiek, die meerdere kijkbeurten vereist om de eventuele onderliggende symboliek en het puzzelachtige verhaal te achterhalen. Jake Gyllenhaal speelt een geschiedenisleraar die volledig ontmoedigd wordt door de sleur waarin hij verkeert. Na een ongemakkelijk gesprek met een onbekende collega over zijn filmsmaak, wordt hem een zogenaamd ‘vrolijke’ B-film aanbevolen. Wat volgt is een uiterst briljante scene, waarin hij zijn exacte dubbelganger spot als B-acteur in een film. Dit doemrijke moment is één uit vele andere bizarre scènes en bepalen de uiterst donkere sfeer die zich tijdens de volle lengte van de film onder je huid nestelt. Vervolgens volgt er een zoektocht naar deze persoon, Anthony Claire genaamd. Hij ziet er aan de buitenkant precies hetzelfde uit, maar qua karakter zijn er kleine verschillen, wat zorgt voor steeds vreemdere gebeurtenissen.
Spinnenweb
Tot dusver geen verwarring, maar zodra je een ondersteboven lopende vrouw met een spinnenhoofd, een reuzenspin die over het centrum van Toronto loopt en mannen die opgewonden raken van een erotische danseres die op een spin stapt bij het verhaal voorstelt, wordt het al een behoorlijke hersenkraker. Om maar te zwijgen over het grandioze einde dat je geheid met de mond vol tanden laat zitten. Het mag duidelijk zijn dat deze film niet voor mensen is bestemd met een spinnenfobie, laat staan voor mensen die niet van verhalen houden waarvan de betekenis geen lijnrecht gegeven is of rarigheden bevat. Aan de andere kant zal menig filmliefhebber dit gegeven opvreten en bewonderend naar het scherm doen kijken. Van de krachtige maar subtiele performance van Jake Gyllenhaal -die zich tot de beste acteurs in Hollywood mag rekenen- tot de overmatig aanwezige stijl die sfeerbepalend is; dit alles helpt mee naar deze unieke ervaring toe.
Lynchhead
Enemy is rijk aan fantastische details, die je bij de tweede bioscoopgang nog beter gaan opvallen. Zo lijkt het gehele tramlijnennet als een soort spinnenweb over de stad Toronto zijn uitgesponnen, zijn de soms vervreemde dialogen begrijpelijker geworden en voelen de filosofieën van Karl Marx en de chaostheorie als hints van het grotere verhaal. Toch valt er niet met zekerheid te stellen wat Villeneuve precies probeert te zeggen en moet je als kijker met volle overgave onderdanig zijn aan dit gegeven. Wat maar voor een handjevol regisseurs - zoals David Lynch - is weggelegd, laat Villeneuve hier zien: hij kan films maken op zowel surrealistisch als realistisch vlak. Deze overduidelijke veelzijdigheid is slechts voor de meest bekwame filmmakers weggelegd. Villeneuve bewijst met Enemy één van hen te zijn.
Conclusie
In vergelijking met Denis Villeneuve’s bekendere werk als het Oscargenomineerde Incendies en Hollywooddebuut Prisoners, lijkt Villeneuve hier zich volledig vrij te voelen om zijn ideeën uit te spuwen, die resulteren in een cinematografisch equivalent van een bizarre nachtmerrie. Het enige minpunt: niet iedereen zal zich even bevredigd voelen met het raadsel dat je voorgeschoteld krijgt, maar los van ieders persoonlijke ervaring is dit in alle opzichten een bijzondere film, die je dit jaar niet mag missen.
