Kenneth Branagh presenteert ons de anti-Maleficent.
Disney heeft decennia lang een naam hoog gehouden op het voorschotelen van klassieke sprookjes volgens een strakke formule, maar toonde zich de laatste jaren ruimdenkender in het herinterpreteren van werk uit eigen stal. Tradities leken er opeens te zijn om gebroken te worden, waardoor het aloude gedweep met huwelijken rond prinsen en prinsessen voorgoed verleden tijd scheen. De vrouwenrollen van weleer werden dynamischer en complexer, de oude rolpatronen gingen op de schop. Op zich geen slechte zaak, maar het pakte beter uit in de animatiefilms van de studio dan in haarlive-actionproducties, die het vooral van de pracht en praal moesten hebben maar op alle overige fronten te wensen overlieten. Nog vorig jaar bleek de beruchte booswicht uitSleeping Beautyeigenlijk een onbegrepen en gekwetste heldin inMaleficent, maar toch gold deze nieuwe invalshoek rond de Schone Slaapster niet als verbetering. Hetzelfde geldt nu voor de herbewerking van Assepoester, met dien te verschille dat het verhaal er in dit geval ook niet op achteruit gaat. Regisseur Kenneth Branagh kent zijn klassiekers en vertelt het bekende sprookje zoals Disney het in 1950 al vertelde. En het staat nog steeds stevig in dat ene glazen muiltje.
Slachtoffers en daders
Ook in Branaghs versie leren we Cinderella/Assepoester (Lily James) kennen als een dromerige, goedhartige meid die een overdreven gelukkig leven leidt met haar liefhebbende ouders op een idyllisch landgoed. Dat gaat natuurlijk niet lang goed. Haar moeder overlijdt en haar vader trouwt een ander, de hautaine Lady Tremaine (Cate Blanchett). Vergezeld van haar twee secreten van dochters maken ze het meisje al snel het leven zuur, vooral als ook haar vader het loodje legt. Spoedig is ze een slavin in haar eigen huishouden en moet ze tussen het uitvoeren van alle rotklusjes door de aanhoudende pesterijen van haar stiefzusters verdragen. De film maakt geen gelegenheid om in te haken op maatschappelijke debatten over de ernst van langdurige treitercampagnes of de rol van dader versus slachtoffer in dergelijke sociale situaties, want dit is overduidelijk vanaf de eerste minuut een zoet sprookje waarvan de kijker al weet dat een happy end aan de horizon gloort. En dus berust Cinderella in haar lot en maakt ze geen aanstalten om aan haar kwelgeesten te ontsnappen. Praten met de dieren in haar omgeving is voor haar afdoende escapisme aan de harde realiteit. Maar als ze op een dag een knappe jongeman ontmoet begint de daarop volgende hunkering naar romantische liefde toch aan haar status quo te knagen.
Déjà vu
Dat het een adellijke knul betreft zal voor niemand als verrassing komen.Cinderellakent namelijk geen verrassingen op narratief niveau. Of het moet zijn dat Branagh het verhaal van de originele Disneyfilm in zijn geheel overgeheveld heeft naar zijn eigen versie en geen noodzaak ziet enigerlei aanpassingen aan te brengen om het voor de moderne tijdsgeest acceptabeler te maken. Met een goedgemutste atmosfeer, spectaculaire beelden en uitstekend acteerwerk boekt hij daarmee toch opvallend positieve resultaten. Niemand in het publiek zal zich eraan storen dat het verhaal volgens het aloude stramien verloopt. De knappe prins (Richard Madden) valt voor Cinderella, maar moet van zijn vader een prinses huwen. In de hoop haar terug te zien geeft hij een grandioos bal waarvoor het hele volk is uitgenodigd en alle huwbare meisjes in het koninkrijk zich een slag in de rondte werken om de aandacht van de prins te trekken. Uiteraard ook de twee valse stiefzussen die door hun vileine moeder rücksichtlos aangespoord worden hoger te klimmen op de sociale ladder. Cinderella mag niet mee, krijgt echter hulp uit magische hoek en maakt alsnog een verpletterende indruk op alle aanwezigen. Enter de druk van de klok, het glazen muiltje, wat pogingen van haar boze stiefmoeder om het onvermijdelijke te verhinderen en het typische geloof dat liefde alles overwint, en alle beproefde ingrediënten van de vertelling blijken nog immer aanwezig. Slechts een lichte politieke intrige tussen de stiefmoeder en een geniepige hertog om Cinderella van de prins te weerhouden vormt een aanvulling op het verder intact gelaten kernverhaal. Branagh blijkt het desondanks weergaloos opnieuw te kunnen vertellen, waardoor weinigen zullen malen om het knagende gevoel van déjà vu in hun achterhoofd.
Reactionair guilty-pleasure
Een hedendaags publiek zal noch moeite hebben met het overdadig visuele spektakel, noch met het herkauwen van een oud verhaal. Het primaire bezwaar dat men zal koesteren tegenCinderella ligt in de achterhaalde rolpatronen waarvan Disney zich eerder leek te distantiëren. Branagh omarmt ze echter volledig en vervormt ze niet naar de maatstaven van moderne ideologieën. En dus smacht Assepoester naar haar knappe prins, passief wachtend op haar lot. Ze onderneemt niets, maar ondergaat alles. Ze vecht niet in harnas voor haar doel, zoals Alice. Deze Assepoester is niet lichamelijk sterk, maar put puur uit mentale kracht. Ze doorstaat haar mishandeling dankzij haar geloof in liefde en moed, in plaats van te streven naar wraak zoals Maleficent. Tegenover dit meisje als lijdend voorwerp plaatst Branagh een ander stereotype: de vrouw als vals kreng, als verwend nest, genadeloos competitief en slechts uit op gewin door het inpalmen van een rijke vent. Deze Cinderella oordeelt net zo min als de vorige over de rolpatronen in oude sprookjes. Branagh respecteert de tekenfilm uit 1950 teveel om zijn versie naar moderne criteria aan te passen tot iets dat er weinig meer van wegheeft. Sinds alle actrices (en hun mannelijke tegenhangers trouwens ook) zich overduidelijk vol plezier storten op hun dubbeldik aangezette archaïsche rollen, hoeven we niet te vrezen voor een blijvende inhoudelijke terugkeer naar de Middeleeuwen. We mogen stiekem best eens genieten van het stigma dat vrouwen zich alleen maar bezighouden met jurken en trouwen en mannen met jagen en vechten. Vraagtekens mogen gezet worden bij Branaghs schijnbaar reactionaire visie, zolang die maar gepaard gaan met het besef dat de film in al haar aspecten opzettelijk conservatief is. Niet slechts inhoudelijk, maar ook op technisch niveau.
Ouderwetse grandeur
Want hoewel het verhaal goeddeels ongewijzigd blijft, krijgt de film uiteraard wel de te verwachten visuele update voor de 21ste eeuw. Maar ook die is geworteld in oude trucs, uitgevoerd in een modern jasje. Natuurlijk genoot de computer de voorkeur boven het penseel, maar een ouderwets schilderachtige visuele kwaliteit kan dezeCinderellaniet ontzegd worden. De landschapsvistas en sfeershots van huizen en paleizen zijn van een melancholieke stijl voorzien, die meer dan eens de handgetekende Disney-klassiekers van weleer ter herinnering brengt. De kleur spat werkelijk in elk shot van het scherm, waardoor je zou denken dat Technicolor net uitgevonden is. De belichting is eveneens uitgewerkt volgens ambachtelijke principes, waardoor Blanchetts boze stiefmoeder onder andere glorieus in beeld gebracht wordt als een onvervalste diva uit Hollywoods hoogtijdagen. Branagh heeft zijn ontwerpers van sets en kostuums klaarblijkelijk verteld zich uit te leven, met ongegeneerd overdadig weelderige taferelen als gevolg. Het benadrukt de status van zijn productie als opzettelijk ouderwets sprookje en zorgt er mede voor dat het voor het publiek makkelijker als zodanig te verteren valt. Dat toch van de modernste middelen gebruikt wordt gemaakt voor effectief naar het verleden verwijzende doeleinden wordt slechts bij vlagen duidelijk, bijvoorbeeld wanneer de net iets te digitale pratende muizen zich verraden als verzameling pixels. Verblind door alle opulente pracht en praal vallen zulke steekjes Branagh snel te vergeven.
Conclusie
Wie niets moest hebben van alle moderne toevoegingen aan recente herinterpretaties van klassieke Disney-sprookjes, kan Branaghs conservatiever gestemdeCinderellawel waarderen. Diegenen die hoopten op nieuwe wendingen in het oude verhaal komen bedrogen uit, maar kunnen zich alsnog laven aan de uitbundige visuele schwung. Dat de film zich bedient van achterhaalde rolpatronen zal alleen bij verstokte anti-traditionalisten bezwaar oproepen. Met een ongebreideld optimistische noot en een betoverende vormgeving komt Branagh verder moeiteloos weg met het feit dat hij inhoudelijk niets aan Assepoester toe weet te voegen. Een traditioneel sprookje, onweerstaanbaar nostalgisch maar bij vlagen knipogend ouderwets, is het resultaat.
