Is zij nu een vogel of een meisje? Een vraag waarmee iedereen worstelt in de avontuurlijke familiefilm Iep!, gebaseerd op het gelijknamige boek van Joke van Leeuwen.
Warre (Huub Stapel) is vogelspotter en vindt op een dag een achtergelaten vogeltje (Kenadie Jourdin) dat hij niet kan terugvinden in zijn vogelgids. Een klein meisje, maar met vleugels, dus een vogel. Thuis besluiten hij en zijn vrouw Tine (Joke Tjalsma) het vogelmeisje te houden en noemen haar als compromis Viegeltje. Opvoeden is lastig, want hoe voed je een vogelmeisje op? Leer je haar eten met mes en vork of laat je haar rondfladderen. Viegeltje zelf stuntelt ook met haar dubbele identiteit. Binnen bij Tine en Warre heeft ze een warm nest, buiten roepen de vogels haar. Wanneer Viegeltje voor het laatste kiest en uitvliegt, zetten haar aspirant-ouders de achtervolging in die dwars door het land richting het zuiden gaat, met een steeds bonter wordend gezelschap.
Commotie
Aan Iep! kleeft een nare voorgeschiedenis. Zoals eerder te lezen viel bij ons op MovieSense, koos producent Lemming Film er voor een kwartier aan materiaal uit de film te halen, dit tegen de wil van regisseur Rita Horst en crew. Een rechtszaak werd aangespannen, maar verloren. Daarop besloot Rita Horst haar naam van de aftiteling te laten halen, iets wat zich nog nooit eerder had voorgedaan in de Nederlands filmwereld. De wereldpremière van de Iep! in Berlijn liet ze schieten, net als Huub Stapel en groot deel van de crew. Deze boycot heeft als gevolg dat Iep! geen regisseur heeft en nu van de makers van Lepel , Knetter en Kikkerdril is. Daarnaast was er kritiek op de keuze om Viegeltje door een meisje met dwerggroei te laten spelen. Schrijfster Joke van Leeuwen zegt in de Volkskrant hierover: ".... Kenadie, die Viegeltje speelt, doet het heel goed. Haar ouders noemden haar al vogeltje. Zij vonden het juist een heel mooie rol voor hun dochter. Het is niet kwalijk dat zij in een film speelt, het is kwalijk om dat exploitatie te noemen. Eerder werd die rol bij het RO Theater ook door een vrouw van 1,10 meter gespeeld. Hoezo een freak show? het zijn gewoon mensen, hoor. Alleen hun uiterlijk is anders..... ".
Potentie
Laat ik beginnen bij de pluspunten; de cinematografie van Iep! is prachtig. Schrijfster Joke van Leeuwen is een meester in het creëren van absurde, haast surrealistische werelden en de vertaling hiervan naar film is dan ook goed gelukt. Huub Stabel speelt een glansrol als nuchtere vogelspotter en er zijn mooie bijrollen van o.a. Stefan de Walle ( Flodder ) en Diederik Ebbinge (De Vliegende Panters). Het is echter Kenadie Jourdin die het meest imponeert en de rol van Viegeltje niet speelt maar ìs. Oorspronkelijk was er het idee om Viegeltje geheel met de computer te animeren, maar door een documentaire over Kenadie werd dit plan (gelukkig) omgegooid. Dit alles neemt niet weg dat Iep! een vreemde vogel in de bijt is (no pun intended). Want hoe beoordeel je een film waarvan 15 minuten aan materiaal is weggesneden en waar de regisseur en crew niet achter staan. Is het dan nog wel de film die het had moeten zijn? De film voelt nu namelijk als iets dat uit de context is gehaald, de context van wel een goede film. Het ademt potentie, maar dit komt nu simpelweg niet tot uiting. Denk aan schoolvoorbeeld Blade Runner waarbij de Final Cut de studioversie doet verbleken tot een slap aftreksel. Huub Stapel verwoordde het passend door te zeggen dat Iep! eigenlijk een volwassen film voor alle leeftijden had moeten worden in plaats van de kinderfilm die de producent er nu van heeft gemaakt. De film mist inderdaad aan diepgang. De meeste personages laten je koud en het is ondanks het bijzondere gegeven een zeer recht-toe-recht-aan film geworden. En dat is jammer.
Een bioscooptrailer en drie korte making of's, geven iets van de productie bloot maar blijven vooral steken op wat sfeerbeelden.
Conclusie
Iep! doet smaken naar nog meer boekverfilmingen van Joke van Leeuwen. Want Iep! heeft potentie. Dat er markt voor is, bewijzen de bezoekersaantallen (in 10 dagen 100.000 bezoekers), de selectie voor meerdere filmfestivals en de toekenning van de Grand Prix de Montreal op het FIFEM festival in Canada. Hoe Iep! was ontvangen zonder de 15 minuten slachting, blijft uiteraard onbekend. Zelf denk ik dat Iep! een klassieker had kunnen worden, één voor zowel een jong als oud publiek (net als de boeken van Joke van Leeuwen dit zijn). Rita Horst in NRC Handelsblad als reactie op de final edit door de producent: "Ik voelde me een vieze, vuile deurmat waar ze hun voeten aan hadden afgeveegd. Het bitterzoete is eruit. Het is een ongevaarlijke film geworden." Iep! is inderdaad vlees noch vis noch vogel. Doodzonde, helemaal omdat Joke van Leeuwen zich juist altijd zo heeft verzet tegen brave kinderverhalen. Haar boeken verdienen dan ook een betere verfilming dan deze. Een doorsnee familiefilm is nu het teleurstellende eindresultaat, één die vooral nieuwsgierig maakt naar de Final Cut. Als deze al ooit uit komt, is het te hopen dat dit sneller gebeurt dan die van Blade Runner .
Te koop vanaf 28 juli 2010.
