Intens Iraans relatiedrama met de nodige sociale en politieke lading.
Op het filmfestival van Berlijn won A Separation zowel de Zilveren Beer voor beste acteur en actrice (waarbij deze aan de hele cast werd toegekend) als de Gouden Beer, de hoogste onderscheiding van het festival. Sommige critici zagen deze keuze als een partijdige, door het feit dat regisseur Jafar Panahi van het Iraanse gezag een gevangenisstraf kreeg opgelegd vanwege zijn vermeende kritiek op de machthebbers in Iran. Ook bleef zijn stoel in de festivaljury leeg. Door deze situatie zou de jury in Berlijn gekleurd zijn en om die reden voor een Iraanse film hebben gekozen, aldus de mensen die het niet met de keuze voor Farhadi's film eens waren. Maar is dit verwijt wel terecht?
Scheiding
In het begin van de film zien we in een kale ruimte een man en een vrouw op klapstoeltjes zitten; Nader (Peyman Moaadi) en Simin (Leila Hatami), die ons recht in de camera aankijken terwijl ze zich bij de rechter voor een scheiding moeten verantwoorden. Simin wil graag naar het buitenland, maar Nader weigert mee te gaan vanwege zijn zieke vader die alzheimer heeft. Simin wil graag hun elf-jarige dochter Termeh (Sarina Farhadi) mee nemen, maar daar is Nader het niet mee eens. Het gevolg: scheiding afgewezen. Als vervolgens Simin wel uit het huis vertrekt, huurt Nader een vrouw in om voor zijn vader te zorgen. De baan blijkt echter te zwaar voor de vrouw en bovendien is ze zwanger. Dit leidt tot een conflict waarbij Nader de vrouw het huis uit zet en de vrouw mogelijk met een duw haar kind heeft verloren. Als hij vervolgens een aanklacht tegen zich krijgt voor moord, ontvouwt zich een spel van leugens en intriges waarbij iedereen betrokken raakt. terwijl we als kijker steeds meer leren over wat er nu werkelijk gebeurde.
Vakmanschap
Het is met dit spel van leugens en intriges dat Farhadi's vakmanschap als regisseur naar voren komt. Net als in zijn eerdere, niet minder geslaagde, film About Elly weet hij op indringende wijze steeds weer nieuwe informatie aan het licht te brengen, zonder ook maar een enkele keer partij te kiezen. Het gevolg is dat we ons als kijker niet met één personage identificeren, maar met iedereen tegelijk.
Ook in A Separation blijkt niets te zijn zoals het in eerste instantie lijkt en eigenlijk heeft iedereen op zijn eigen manier wel gelijk. Het wordt nog ingewikkelder om partij te kiezen als blijkt dat de vrouw die voor Nader's vader zorgde uit een compleet andere sociale klasse komt dan Nader en Simin; haar man is een arme schoenmaker die nauwelijks geld heeft en ze kunnen maar net rondkomen. Door de klassenmaatschappij van zijn land bloot te leggen, toont Farhadi ons hoe complex niet alleen de situatie is, maar ook de hele samenleving. Ondanks deze politieke interpretatie en de grote hoeveelheid aan thema's en narratieve informatie, blijft het drama van de film sterk overeind staan. Het scenario is hiervoor te goed geschreven en de cast zet stuk voor stuk op bijzonder intense wijze hun rol neer.
Politiek
Die politieke interpretatie, waarbij de verzorgster en haar man de pro-president Ahmadinejad bevolkingsgroep vertegenwoordigen en Nader en Simin de oppositie, is een veelgenoemde onder recensenten en journalisten. Niet helemaal ongeloofwaardig, omdat je in een land als Iran, waar censuur aan de orde van de dag is, bijna alles wel raakt aan politiek. Zo betuigde Farhadi bij de ontvangst van een prijs in het buitenland zijn steun aan Jafar Panahi en Mohsen Makhmalbaf, twee verbannen filmmakers die ook verbonden werden aan de Groene Beweging. Deze beweging was verantwoordelijk voor de protesten in Iran in 2009 en 2010. Vanwege deze speech kon Farhadi een paar weken niet filmen. Pas na gesprekken met het ministerie kon hij weer verder met de film, die hij overigens zelf volledig financierde. Ironisch is het feit dat hij later van hetzelfde ministerie zo'n beetje alle filmprijzen in Iran voor zijn film kreeg en de film ook nog eens een grote publiekstrekker werd in Iran. Ondanks het feit dat de film een politieke basis heeft, doet het de film tekort om alleen naar dit aspect te kijken. Daarvoor zijn de personages te complex en is de film te universeel in thematiek.
Conclusie
A Separation is een intelligente film zoals alleen de betere regisseurs die kunnen maken. Het is een film waarbij Farhadi ons vraag na vraag stelt over belangrijke thema's; kan een enkele waarheid bestaan, moet men voor de traditie of een moderne levensstijl kiezen, en wat is de toekomst voor jongeren in Iran. Dit doet hij echter zonder zelf antwoorden te geven of met al deze vraagstukken de intensiteit van zijn drama te verliezen. Het verwijt dat de film slechts om politieke redenen in Berlijn de grote prijs won, is geheel onterecht. Men zou juist eerder extra bewondering moeten hebben voor een regisseur als Farhadi, die zelfs met de enorme problemen en censuur in zijn land zo'n formidabele film heeft weten te maken.
Lees hier ook het interview dat Frank Witkam had met de regisseur en scenarist van de film, Asghar Farhadi en zijn dochter, actrice Sarina Farhadi.
