Mr. Turner - recensie

Een prachtig Oscarwaardig meesterwerk, geschoten met het oog van de oude meester zelf.

Mr Turner verhaalt over de laatste levensfase van een van de grootste Britse kunstschilders aller tijden J.M.W. Turner. Turner word vaak gezien als voorloper van het door de Franse schilder Claude Monet vormgegeven Impressionisme. Ten onrechte, omdat Turner wel degelijk werkte vanuit de realiteit en de door hem zo bewonderde volmaaktheid die hij terugvond in de natuur. Hoe zijn kunst tot stand kwam en wat de achterliggende gedachte was, wordt zijdelings meegedeeld in deze biografie. Een biografie overigens die bijzonder is weergegeven omdatMr Turner één aaneenschakeling is van allerlei losse scenes. En daar waar normaliter een vertelstem deze scenes aan elkaar praat, wordt dat nu overgelaten aan het publiek en dat is even wennen. Zodra je dit door hebt - en dat is snel - wint de film aan kwaliteit en gaat het echte genieten beginnen.

Mr Turner word chronologisch verteld en begint, hoe leuk, met twee Nederlands sprekende dames die op een jagerspaadje langs een molen lopen gedurende, wat fotografen noemen, het gouden uurtje. Dat ene moment, dat ene uur dat de zon de horizon net niet raakt en het even lijkt alsof alles op zijn plaats valt. De zon explodeert, net voordat hij wegzakt, in ontelbare kleuren waarmee het gehele landschap iedere dag weer wordt voorzien van een vluchtige dimensie. Turners oog voor dit fenomeen was ongekend en kent tot op de dag van vandaag geen gelijke. Deze thematiek loopt dwars door de film en iedere keer als het gebeurt, is het bioscoopbezoek gerechtvaardigd omdat dit kleurenfestijn op het grote doek ervaren dient te worden!

Victoriaans

Mr. Turner speelt zich af het Victoriaanse tijdsperk en alle kenmerken van die tijd spelen op de achtergrond een rol. Met name de rigide kuisheid van deze tijd loopt als een rode draad door de film. Turner heeft een achteloze relatie met zijn huishoudster, de aan eczeem lijdende Hannah Danby (een rol van Dorothy Atkinson die zomaar eens genomineerd zou kunnen worden voor een Oscar) die hij gewoon voor lief neemt. En in het verdere verloop van zijn leven krijgt hij een relatie met Sophia Boot, een rol van Marion Bailey. Naast deze twee krachtige rollen is er natuurlijk de onvolprezen Timothy Spall zelf die Turner weergaloos neerzet. Niet in de laatste plaats omdat regisseur Mike Leigh Spall twee jaar voordat de film überhaupt was begonnen al had verzocht om schilderslessen te nemen. Deze lessen komen van pas op het moment dat Turner blijk geeft van zijn kunnen tijdens een presentatie op de Academie van Kunsten. Al spugend, blazend en grommend realiseert Turner effecten die, hoewel op het eerste oog abstract lijken, bij een nadere studie meer en meer in de realiteit van de natuur liggen.

Timothy Spall

Spall speelt Turner als een excentrieke brombeer en dat is met reden. De film is zéér waarheidsgetrouw opgeleverd omdat er uitvoerige studie is gedaan naar wat Turner voor een man was en hoe hij omging met de beperkingen van zijn tijd. In deze beperkingen schuilt in tegenstelling tot het leven van Van Gogh geen drama. Turner werd gedurende zijn leven, hoewel hij zijn tijd ver vooruit was, meer dan gemiddeld gewaardeerd als kunstenaar. Dat hij daarnaast achteloos omging met het merendeel van de vrouwen in zijn leven is een gegeven dat hem alleen maar menselijk maakt. Het zoeken naar liefde, erkenning en het voorkomen van eenzaamheid zijn dan ook thema’s die vandaag de dag nog herkenbaar zijn. Het maakt de man echter wel complexer en excentrieker. Enerzijds geeft hij geen enkele aandacht aan kinderen, maar aan de andere kant is hij gul naar andere minder succesvolle collega’s. Deze dualiteit en complexiteit word met speels gemak vormgegeven door Spall en dat is voorwaar geen gemakkelijke prestatie. Hij weet met deze vertolking net op tijd te voorkomen dat zijn spel een karikatuur word van de grote schilder, en doet daarmee volledig recht aan de grote scheppingskracht van Turner.

Mr Turner is boven alles een filmisch meesterwerk. Gedurende de gehele film is rekening gehouden met de thema’s die zo mooi verbeeld zijn door de schilder. Zo rol je van de ene naar de andere prachtige zondondergang waarbij het gebruik van de CGI niet opvalt, maar juist subliem iets toevoegt. Dit in combinatie met de Oscarwaardige vertolkingen van de gehele cast maakt dat Mr Turner ver boven het maaiveld uitstijgt. Wat echter wel helpt is of de toeschouwer weet wie Turner was en enigszins affiniteit heeft met zijn werk. De lange zit is dan volledig gerechtvaardigd omdat wat rest een meesterlijke ode is aan de kunde van een uniek mens en een uniek kunstenaar.