Paradies Liebe - recensie

Net als zijn landgenoot Michael Haneke maakt Ulrich Seidl ongemakkelijke fil

Paradies Liebe gaat over een Oostenrijkse toeriste die seks heeft met Afrikaanse mannen in een vakantieoord in Kenia. De film ging in premiere in Cannes en vormt het eerste deel van een trilogie over liefde, geloof en hoop. Het tweede deel baarde opzien in Venetië en draait op het komende Rotterdams Filmfestival. Het derde deel wordt in februari in Berlijn vertoond. Drie films op drie belangrijke festivals, dat is niet mis, zeker niet als je in aanmerking neemt dat Seidl er altijd op uit is de kijker in verwarring te brengen. Evenals voor Haneke hoeft een film voor hem niet te plezieren. Beiden schotelen de kijker pijnlijke scenes voor die vaak nog lang op het netvlies blijven staan. Ze zijn geengageerd en schrikken er niet voor terug tegen heilige huisjes te schoppen. Daarbij hanteert Seidl een wat meer documentaire stijl. Hij gaat niet uit van een uitgewerkt script maar improviseert en werkt meestal op natuurlijke locaties. In het voetspoor van deze twee grote cineasten bewegen zich intussen ook andere jongere Oostenrijkse filmmakers met een soort film die soms wat oneerbiedig depri kino wordt genoemd.

Toch wordt er ook gegniffeld en gelachen om de belevenissen in en rondom het luxueuze toeristenhotel in Kenia, juist omdat de tegenstellingen tussen man en vrouw, jong en oud, arm en rijk, Afrikaans en Europees soms zo pijnlijk zijn. Die contrasten worden vaak in prachtig gecomponeerde beelden gevangen. Zo staan de stretchers keurig in het gelid opgesteld aan het zwembad of onder de palmbomen met zicht op zee. Een touw scheidt het resort met uitgelubberde badgasten van de rest van het witte strand, waar jonge Keniaanse mannen met hun prachtige gespierde zwarte lijven wachten totdat een toeriste zich in hun domein waagt. Zo'n 'sugar mama' wordt dan belaagd door de lokale 'beachboys' die hen armbandjes en allerlei andere prullaria proberen te verkopen of hun diensten en bescherming aanbieden. De ongeveer 50-jarige hoofdpersoon Teresa begeeft zich op hun terrein, aangemoedigd door vriendinnen die haar de mogelijkheden van betaalde liefde voorspiegelen. Naief als ze is en hunkerend naar aandacht gaat ze op stap met Afrikaanse jongens die haar hun liefde verklaren en aandacht beloven, maar keer op keer komt ze bedrogen uit. Ze speelt echter ook het op seks beluste spel van de blanke toeriste met geld en blubberbuik, die begerig kijkt naar de lenige lijven van de jonge Afrikanen.

Een paradijs is Kenia in deze film beslist niet en van oprechte liefde is ook geen sprake. Seidl schetst een genadeloos portret van doorgeslagen consumentisme, waaraan beide partijen naar hartelust meedoen. Toch ben je geneigd mee te leven met deze voluptueuze vrouw uit Wenen, een alleenstaande vrouw met een onhandelbare tiener dochter die op zoek is naar een bescheiden paradijsje. Deze rol wordt schitterend gespeeld door de toneelactrice Margaretha Tiesel. Ze is kwetsbaar, hongerig naar aandacht en verlangt naar tederheid en menselijke warmte. Van de andere kant kan ze ook zeer vernederend zijn, vooral wanneer ze in gezelschap van vriendinnen de Keniaanse jongens kleineert, beledigt en behandelt als slaafjes die inwisselbaar zijn voor elk ander donker goddelijk elastisch lichaam. Seidl benadrukt die tegenstijdigheid door haar het ene moment af te beelden met de schoonheid van een slapende Rubens vrouw en haar het volgende moment uitzinnig te laten lachen om een 'neger' die er allemaal niets van begrijpt en zich met haar vriendinnen laat vermaken met een zwarte man die geen erectie kan krijgen. Maar de Keniaanse jongens zijn niet alleen maar slachtoffers. Ze vertonen eindeloos en ongevraagd hun kunstjes , blazen en tokkelen lusteloos en verveeld in een bandje en spelen als bad- en fitnessmeester hun eigen spel met de gezette dames in het luxe resort. Zo troggelen ze hun 'mama's' die zo graag begeerd willen worden alsmaar meer geld af. Het is een vorm van kil en berekenend sekstoerisme waaronder een niet aflatende behoefte aan erkenning sluimert.

Ulrich Seidl is, evenals Haneke, een belangrijke cineast. Zoals de laatste inAmour de grenzen van de liefde onderzocht, zo doet Seidl dat ook inParadies: Liebe maar dan op geheel eigen wijze. Seidl portretteert op indringende wijze het fenomeen sekstoerisme, waarin uiteindelijk alleen maar verliezers te zien zijn.