In het voor een habbekrats (11.000 dollar) gemaakte, maar in de V.S. enorm succesvolle Paranormal Activity krijgt een jong stelletje het aan de stok met een obstinate demon.
De lowbudget horrorfilm kent beklemmende momenten, maar doet over de gehele linie te zeer denken aan het authentiekere en bovendien betere The Blair Witch Project .
Sinds de helletocht The Blair Witch Project , waarin drie studenten in een uitgestrekt bos de mythe achter een kwaadaardige heks trachten te ontrafelen, een wereldwijde hype ontketende in 1999 en uitermate lucratief bleek, de film kostte 22.000 dollar, maar bracht bijna 250 miljoen op, hebben tal van regisseurs de handycam van stal gehaald. Horrorfilms draaien met een huis-, tuin- en keukencamera heeft als grootste voordeel dat het weinig geld kost en het effect – de afstand tot de kijker is klein, hij of zij is direct betrokken bij de spanning – is optimaal. Denk bijvoorbeeld aan het in 2007 verschenen Spaanse Rec , dat dankzij de documentaire-achtige manier van filmen een frisse draai gaf aan het ingekakte zombiegenre. In het later uitgekomen en overigens minder geslaagde Cloverfield (2008) dacht de Amerikaanse regisseur Matt Reeves, onder leiding van succes-kanon J.J. Abrams ( Lost, Star Trek ) het filmen met een handheld camera te combineren met groots opgezette special effects.
Slotenmaker
De nieuwste ‘handycam sensatie’ uit Amerika heet Paranormal Activity . Debuterend regisseur Oren Peli liet in meerdere interviews optekenen dat hij al zijn hele leven bang is voor bovennatuurlijke verschijningen, maar zijn diepgewortelde angst wilde omzetten in iets productiefs. Hij schoot de lowbudgetfilm in zijn eigen huis in San Diego, dat hij voor de gelegenheid flink verbouwde, in zeven dagen tijd. Zijn acteurs kregen vooraf geen solide script, maar werden geacht te improviseren. Een techniek die ook bij The Blair Witch Project werd toegepast. In 2007 werden de opnames afgerond, maar in eerste instantie liep geen enkele Amerikaanse distributeur warm voor Peli’s horrorfilm. Volgens Steven Spielberg, die Paranormal Activity via via in handen kreeg, was het project behekst. Toen hij de film thuis op dvd bekeek, schoten zijn slaapkamerdeuren spontaan op slot. Er moest een slotenmaker aan te pas komen om de meester-regisseur uit zijn benarde positie te bevrijden. Yeah right Steven! Desalniettemin was Spielberg aangenaam verrast en bedacht hij plannen voor een Hollywood-remake, wederom geregisseerd door Peli. Maar na een zeer succesvolle testscreening voor publiek - de bezoekers bleken danig onder de indruk- werd uiteindelijk toch besloten om het origineel landelijk uit te brengen. Inmiddels heeft Paranormal Activity al 87 miljoen dollar opgebracht in Amerika en Canada. Daarmee is het de meest lucratieve onafhankelijke film ooit.
Demon
Nu dan het plot. Studente Katie Featherston is ervan overtuigd dat ze al sinds haar jeugd wordt achtervolgd door een bovennatuurlijke entiteit. Haar vriend Micah Sloat staat hier meer dan sceptisch tegenover, maar besluit niettemin een camera in hun slaapkamer te stationeren om een glimp van deze zogenaamde aanwezigheid op te vangen. Op een avond krijgen de twee bezoek van een medium en volgens hem is er geen twijfel mogelijk; er resideert een kwaadwillende demon in hun stulpje die zich voedt met negatieve energie. Hij benadrukt dat het geen zin heeft om te vluchten, de demon zal Katie blijven achtervolgen. Voor Micah is dit een dankbare voedingsbodem voor flauwe grappen, maar als er daadwerkelijk onverklaarbare dingen gebeuren, weet ook hij zich geen raad met de situatie.
Conditionering
Zoals gezegd roept Paranormal Activity onmiddelijk de vergelijking op met The Blair Witch Project . Niet enkel vanwege het karige budget, de losse manier van acteren en het gebruik van de schokkerige handycam, maar ook vanwege de realistische aankleding (zo behouden de acteurs hun echte naam in de film). We moeten als kijker geloven dat hetgeen wij zien echt heeft plaatsgevonden. Daarmee valt of staat de film. De hoofdpersonages spelen hier een cruciale rol in, ze moeten van meet af aan geloofwaardig zijn. Katie wordt neergezet als het bangige studentje dat heilig gelooft in het paranormale, Micah als de quasi-stoere ras-scepticus, die denkt volgens het principe 'eerst zien, dan geloven'. Karakterschetsen die de twee gedurende de hele speelduur vasthouden.
Na een ietwat trage, plichtmatige aanloop speelt de film zijn sterkste troef uit. De nachtelijke scènes, Katie en Micah liggen te slapen, de camera is vanaf een statief gericht op het tweepersoonsbed, zorgen voor de meest angstwekkende momenten. Regisseur Peli bouwt zijn suspense vakkundig op. Rechts onder in beeld loopt een klok, we zien de uren verstrijken. In het begin gebeurt er weinig, maar naarmate de nachten elkaar opvolgen, vinden er steeds verontrustender gebeurtenissen plaats. Deuren klappen dicht, lampen springen aan en uit, de twee horen ondefinieerbare kreten en gestommel in het huis en Katie begint steeds vreemder gedrag te vertonen. Zo staat ze uren naast het bed catatonisch naar Micah te staren. De volgende morgen kan ze zich hier niets meer van herinneren. Een pure vorm van conditionering die Peli toepast; zo gauw de kijker wederom het shot ziet van de twee in bed, weet hij of zij dat er iets gaat gebeuren. Bovendien erkent de regisseur de kracht van suggestie, een meer dan welkome afwisseling in een tijd waarin expliciete martelporno als Saw en The Hills Have Eyes de boventoon voert in het horrorgenre.
Ondanks bovenstaande is Paranormal Activity maar deels geslaagd. Dit onder andere vanwege de irrationele keuzes die de hoofdrolspelers maken. Als je nachtenlang wordt getreiterd door een onzichtbare demon pak je toch de biezen? Of ga je overdag slapen? Zeker als alles – Micah stuit op een verontrustend exorcisme-filmpje op internet – er op wijst dat je niet zeker bent van je leven als je thuisblijft. Daarbuiten misschien ook niet, maar het valt op z’n minst te proberen! Hiermee zijn we aanbeland bij het tweede struikelblok van de film. De kijker weet eigenlijk al bij voorbaat hoe het verhaal gaat aflopen, anders dan bij – daar gaan we weer - The Blair Witch Project . De hamvraag is dan echter; weet de regisseur de spanning vast te houden en kan hij het ‘wat gaat er gebeuren’ ombouwen in een ‘hoe gaat het gebeuren?’ Helaas luidt het antwoord: nee.
Conclusie
Oren Peli's regiedebuut Paranormal Activity groeide uit tot dé horrorhit van 2009, maar brengt eerlijk gezegd te weinig nieuws onder de zon. De mogelijkheden van de handycam zijn inmiddels bekend, en bovendien in eerdere films beter benut (denk aan [ Rec ] of The Blair Witch Project ). Daarbij weten de onbekende hoofdrolspelers hun beweegredenen niet te verkopen aan de kijker. Aan het eind wordt de film steeds ongeloofwaardiger en dat gaat allicht ten koste van de spanning.
Dat wil niet zeggen dat Paranormal Activity compleet mislukt is. Met de betere scènes, die louter leunen op suggestie en de kijker op slimme wijze conditioneren, maakt Peli ons hongerig naar de opvolger. Een beginnend regisseur die een film kan draaien voor slechts 11.000 dollar met zeer beperkte acteurs en toch spanning weet te creëren, heeft immers meer in zijn mars.
