The Monuments Men - recensie

George Clooney verzamelt een sterrenteam voor een speurtocht naar belangrijke kunstwerken.

BijThe Monuments Man staat George Clooney wederom aan het roer van een film waar hij zelf een belangrijke rol in speelt.Good Night, and Good Luck enThe Ides of Marchlieten zien dat dit een recept voor succesvol drama kan zijn. In zijn laatste film wordt zijn karakteristieke zelfvoldane glimlach en opgetrokken wenkbrauw geplaatst in een veelbelovend ensemble. Aan zijn zijde bevinden zich namelijk komedieveteranen als Bill Murray en John Goodman, naast Jean Dujardin, Bob Balaban en Matt “private Ryan” Damon. Met deze sterke cast lijkt Clooney komisch goud in handen te hebben, maar het scenario haalt de groep al snel uit elkaar waardoor deze mogelijkheid nooit tot bloei komt.

Clooney speelt Frank Stokes, een Amerikaanse kunsthistoricus die zich zorgen maakt om het lot van het cultureel erfgoed in West-Europa, wanneer Hitlers legers langzaamaan richting Berlijn worden gedrongen. De dictator geeft tijdens de aftocht namelijk het bevel kunst te stelen, verbergen of vernietigen. In een poging het cultureel erfgoed te beschermen wordt “The Monuments, Fine Arts, and Archives Program” opgericht, waarvan de leden worden aangeduid als de “Monuments Men” waar de filmtitel naar verwijst. In de film trommelt Stokes oude vrienden op - gespeeld door eerdergenoemde acteurs - om samen schilderijen en beelden terug te halen.

Cultuursnuivers

Als hoofdprijs in de zoektocht wordt in de eerste scène het Gents altaarstuk van Jan van Eyck geïntroduceerd. Het grote werk wordt door enkele priesters weggehaald in de ijdele hoop het uit de zwartleren handschoenen van de Duitse bezetters te houden. Om even het belang van kunst aan te geven, worden er vluchtig wat close-ups van de panelen getoond. De film probeert deze boodschap hier en daar aan te zetten door zich hardop af te vragen of het redden van kunst de prijs van mensenlevens waard zou zijn, maar de fascinatie voor schilderijen en beelden blijft in beeld afwezig. In populaire cultuur bekende namen als de Mona Lisa, Michelangelo’s David en Het Laatste Avondmaal worden in de mix gegooid, om het publiek er even aan te herinneren waar het om gaat, maar de argumentatie rond het kunst-in-oorlog vraagstuk komt nooit verder dan “gewoon, daarom”.

Tweede Wereldoorlog

De omgeving waarin de zoektocht van het gezelschap plaatsvindt, is bekend terrein in oorlogsfil De personages verplaatsen zich van een trainingskamp vol klauterobstakels en prikkeldraad via een Normandisch strand inclusief Tjechische egels tot een pittoresk cafeetje in een Franse nederzetting. De locaties zijn echter cartooneske versies van hetgeen we in historische foto’s zien. Ze zijn een abstractie van het collectieve idee dat door media van de periode is verspreid; meerIndiana JonesdanSaving Private Ryan. Ook de vilein grijnzende Duitse commando’s lijken zo uit het Indy-universum te zijn geplukt. Dit is een prima achtergrond voor grappige lompigheid van Goodman of droge deadpan van Murray, maar werkt minder wanneer men pathos inzet door een ton vol door Duitsers toegeëigende gouden vullingen te laten zien. Op deze momenten blijkt datThe Monuments Men niet goed weet wat het wil zijn: een guitige klucht of een moeilijk drama.

Toen iemand Churchill ten tijde van de Tweede Wereldoorlog vroeg de begroting voor cultuur te minderen om de oorlog te steunen antwoordde hij: “Then what are we fighting for?” Althans, dat zijn de woorden die door kunstgezinden op Twitter en Facebook nogal eens aan de Britse leider worden toegeschreven. In realiteit heeft de beste man de zin nooit in de mond genomen. Het is hierdoor een lege zin die niet laat zien waarom kunst in tijden van oorlog het beschermen waard is. Hetzelfde gevoel bekruipt je bij het zien vanThe Monuments Men. Het is geen oorlogsdrama, het is geen komedie, het is geen film over broederschap en het is zeker geen film over kunst; toch lijkt het van al deze dingen iets mee te willen pikken. Clooneys nieuwste telg kijkt lekker weg en is bij tijd en wijle grappig, maar het blijft een film met een identiteitscrisis.