The Master - recensie

Paul Thomas Anderson imponeert wederom met een geraffineerd spel van geheugen en tijd.

Filmmaker Paul Thomas Anderson lijkt wel voor elke nieuwe film een eigen stijl en narratief te ontwikkelen. Zijn debuutfilm Hard Eight redde hij uit de klauwen van de oorspronkelijke producent om hem opnieuw te monteren, Boogie Nights was een wervelende ode aan de porno-industrie, Magnolia een ingenieus web van verhaallijnen, Punch Drunk Love een surreëel liefdesverhaal en There Will Be Blood een epische schets van het Amerikaans kapitalisme.

Op het bot

Maar niets is wat het lijkt. Achter deze grote variatie in stijl en inhoud schuilt een grote consistente focus op de psychologie in relaties, in het bijzonder die tussen vader en zoon (in Magnolia en There Will Be Blood ) of in vader-zoon achtige relaties (in zijn overige films). Anderson pelt laag voor laag voor het oog van de kijker de vaak disfunctionele verhouding af, tot op het bot, om zo te komen tot de kern van waar het tussen mensen om gaat. Hierin toont Anderson zich een meester, ook in zijn nieuwste film The Master .

The Cause

The Master zou je kunnen samenvatten als de ontstaansgeschiedenis van een beweging die uitgroeit tot een sekte. Maar zoals net al gezegd zou je hiermee de film tekort doen. Toch even het verhaal. Freddie (gespeeld door Joaquin Phoenix) dient in de Tweede Wereldoorlog als Amerikaans marinier op een schip in de Pacific. Gevechten zien we niet, verveling, geintjes uithalen en luieren des te meer. Freddie wordt er door zijn gedrag een eigenzinnige eenling. Eenmaal terug in de Verenigde Staten kan hij moeilijk grip op het leven krijgen. Misschien daarom wel wordt hij fotograaf in een warenhuis. Maar de drift blijft, wat neerkomt op veel ruzies en agressief gedrag. Tot hij terecht komt bij Lancaster Dodd (Philip Seymour Hoffman) die net bezig is zijn beweging 'The Cause' op te zetten, samen met zijn volgzame vrouw Peggy (Amy Adams). Freddie en Lancaster raken bevriend en trekken samen 'The Cause' op tot een grote sektarische beweging.

Steekspel

Het fascinerende aan The Master is niet zozeer dat het gebaseerd zou zijn op het ontstaan van de Scientology Church, al duiken er wel herkenbare elementen en symbolen van op. Het is ook geen schets van het na-oorlogse Amerika, alhoewel Anderson deze prachtig neerzet. The Master is vooral een psychologisch steekspel tussen twee mannen. Al bij hun eerste ontmoeting heb je het gevoel dat de twee, ondanks alle verschillen, niet zonder elkaar kunnen. Freddie ziet in Lancaster een vaderfiguur waar hij naar opkijkt en tegelijk iemand die hem voor het eerst neemt zoals hij is. Lancaster ziet in Freddie de onbezonnenheid en extravertheid die hij graag zelf wil hebben, maar door zijn positie niet kan uiten. Beide mannen moeten op hun eigen manier overheersen om te kunnen overleven.

70mm

Paul Thomas Anderson heeft altijd uitgesproken ideeën over de film eruit moet zien. Voor The Master wilde hij per sé in 70mm (of eigenlijk 65mm) filmen. Dit bijna uitgestorven celluloid formaat geeft een scherpte en kleurechtheid die bijna onovertroffen is. Aangezien bijna alles tegenwoordig digitaal wordt gefilmd, kostte het veel tijd om aan de kennis en het materiaal te komen. Ook zal de film maar op weinig plekken in 70mm draaien. In Nederland is dat bijvoorbeeld alleen in EYE Amsterdam. Met deze keuze wilde Anderson de sfeer benaderen van films als Vertigo en North By Northwest . Zowel de beelden als het filmmateriaal ademen hierdoor een nostalgisch gevoel. De beelden zijn werkelijk fenomenaal, niet alleen wat kleuren en decors betreft, maar ook door de tastende en volgende camera. Dan weer zit deze de personen dicht op de huid, dan weer worden ze op afstand gevolgd, in trage bewegingen dwars door een warenhuis of op een boot.

Magisch

Het machtsspel tussen de twee hoofdrolspelers is niet alleen ingenieus gefilmd en geschreven, de vertolking door Philip Seymour Hoffman en met name Joaquin Phoenix maakt er echt iets magisch van. De verbetenheid straalt haast letterlijk van het gezicht van Phoenix af en Seymour Hoffman laat achter de nette buitenkant af en toe een ingehouden innerlijke woede zien. De scènes die ze samen hebben, behoren tot de hoogtepunten van de film. Ook Amy Adams weet zich als vrouw van Lancaster goed staande te houden in een schikkende maar zeer krachtige rol.

Tijd en plaats

Net als de therapiesessies die Lancaster in de film geeft, is de manier waarop het verhaal wordt verteld hypnotiserend. Anderson speelt voortdurend met plaats en tijd. Hij laat bewust gaten vallen tussen gebeurtenissen en scènes. Hierdoor moet je als kijker aan de slag om verbanden te leggen, om associatief te denken en het lineaire verhaal los te laten. Wat is echt en wat is fantasie? En doet dat er toe? Lancaster begint in zijn sessies nog met de vraag: “Wat kan je je herinneren?”. Die vraag verandert op een gegeven moment in: “Wat kan je je voorstellen?”. Het is alsof je zo ook naar The Master gaat kijken. Ook in de cinema geloven we wat we zien en worden we meegevoerd in een denkbeeldige wereld. Net als in 'The Cause'.

Conclusie
The Master is opnieuw een meesterwerk van de hand van Paul Thomas Anderson. Het psychologisch steekspel tussen de twee hoofdrolspelers wordt meesterlijk invoelbaar gemaakt door Joaquin Phoenix en Philip Seymour Hoffman. Door de haast associatieve manier van vertellen en het prachtige camerawerk is de film een echte cinematografische ervaring, of je hem nu in 70mm ziet of gewoon digitaal.